برزک کاشان یک مقصد دیدنیِ طبیعت گردی و روستا گردی
برزک کاشان یک منطقه دیدنی برای طبیعت گردی و روستاگردی است و وجود آثار تاریخی و فرهنگی آن می تواند یک سفر پربار برای هر فرد علاقمند به سفر باشد. به خصوص که مقصد ما امکان گردشگری کشاورزی و دیدن باغ ها، و مزراع گل سرخ را هم به همراه داشته باشد. برای من و دوستانم که یک شب خرداد ماهی را در اقامتگاه بومگردی در این شهر کوچک گذراندیم بسیار جذاب و خاطره ساز بود و در اینجا سعی می کنم تجربیاتم را برای شما بازگو کنم.
شهرستان کاشان در استان اصفهان دارای چهار بخش است که بخش سر سبز و خوش آب و هوای آن به نام بَرزُک در قسمت جنوب غربی شهرستان قرار گرفته است. بخش برزک از شهری به همین نام و چندین روستا تشکیل شده است. باغ شهر بَرزُک در فاصله 45 کیلومتری از کاشان و در مسیر جاده ای قرار گرفته که از یک طرف به آزادراه تهران- اصفهان و از طرف دیگر به بزرگراه کاشان- قم می رسد.
بَرزُک تا 13 سال گذشته روستا بوده و امروزه شهری 5000 نفری است که در دره پهناور و سرسبز کوه های کرکس قرار گرفته است. وجود چشمه سارهای متعدد و فراوانی آب موجب آبادی و رونق کشاورزی، باغ های میوه و مزارع گل سرخ شده است. علاوه بر چشمه ها، کاریزهای قدیمی و عبور رودخانه از میان شهر و مزارع آن به لطف و صفای این منطقه افزوده است. به جز طبیعت گردی، وجود آثار و بناهای تاریخی گوناگون و مراسم گلابگیری و سایر جشنواره ها این روستا را به یک مقصد گردشگری جذاب کاشان تبدیل کرده است.
برزک کاشان کجاست؟ نقشه
شهر برزک در 45 کیلومتری کاشان در استان اصفهان قرار دارد. برای رسیدن به جاده کوهستانی برزک هم از اتوبان تهران – اصفهان و هم اتوبان کاشان – قم دسترسی دارید.
قدمت و تاریخ برزک
برزک شهری به قدمت 5000 سال است. نام آن را برگرفته از “برز”، “برز کوه” و “برزوک” می دانند. برز به معنای کشاورزی و برزگری است و منظور از برزکوه را کوه بلند و رفیع می دانند. این دو معنی به ما نشان می دهد که ریشه بَرزُک یا برگرفته از کشاورزی و زراعت و یا کوه بلند است که هر دوواژه با منطقه سرسبز و کوهستانی این شهر متناسب است.
وجه تسمیه
دکتر سعید نیکخواه بر این باور است که برزک از واژه ایرانی و کهن ” وَرزا” یا وَرزاک به معنی گاو نر گرفته شده. که با آیین مهر پرستی و ستایش گاو مقدس ارتباط داشته است.به عقیده این محقق، نام قدیمی ترین و بزرگترین محله در برزک به نام سرگاول یا سرگاور است که با قربانی و کشتن گاو افسانه ای مناسبت دارد. مردمان گذشته سر گاو یا بز کوهی را برای رفع شر و بلا آویزان می کرده اند. و یا برای افزایش برکت و پرآبی کاریزها به قربانی گاو یا گوسپند می پرداختند.بر این باور محله سرگاور مقدس بوده است.این نزدیکی فرهنگ بومی با آداب مهرپرستی در ایران باستان بازگو کننده تاریخ کهن این منطقه است.
مکان های دیدنی و آثار تاریخی برزک کاشان
از میان 54 اثر تاریخی شهر برزک، 10 اثر به ثبت ملی رسیده اند که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:
تپه تاریخی قلعه
تپه تاریخی قلعه که قدمت سلجوقی و پیش از آن را دارد در مرکز شهر برزک واقع شده است. وقتی از این تپه مرتفع بالا می رفتیم منظره بسیار زیبای خانه های کاهگلی، کوه های اطراف و باغ ها و مزارع بسیار چشم نواز بود.در اطراف این تپه غاری از دوران سلجوقی وجود دارد. در داخل آن ابزار و وسایل سفالی و گلی قدیمی، تنور گلی و استخوانهای انسان های گذشته یافت شده است. از روایات مردم بومی چنان بر می آید که تپه قلعه و غار آن قدیمی ترین سکونت گاه مردمان برزک بوده است. از این تپه سه مسیر اصلی، یکی به سمت مسجد جامع، دیگری به سمت حمام عمومی شهر و دیگری به سمت کوه اشک وجود دارد. غار در حال حاضر در دست حفاری و مرمت است و به زودی به روی گردشگران گشوده می شود.
موزه مردم شناسی برزک
این موزه نخستین موزه مردم شناسی استان است که در یک خانه تاریخی دوره زندیه در بافت قدیمی واقع شده است. موزه در دو طبقه با حیاطی کشیده و باریک در یک شیب ملایم شکل گرفته است. از ویژگی های جالب این موزه وجود کارگاه و دستگاه های گلیم بافی، چادر شب بافی، دستگاه رنگرزی و قالی بافی. درب چوبی قدیمی مسجد جامع، پوشاک سنتی مردم ناحیه و آثار متنوع دیگر که به زیبایی جمع آوری و نمایش داده شده است.
آسیاب خاتونی برزک کاشان
آسیابی از دوران قاجار به نام “خاتونی” در بخش جنوب شرقی شه به جا مانده. که محلی برای آسیاب گندم، جو و غلات روستاییان بوده است. آب قنات علیای بزرگ به وسیله مجرایی به تنوره وارد و در آن ذخیره می گردد. سپس آب از طریق منفذ قیفی شکل با فشار خارج شده. بر روی پره های آسیاب می ریزد و آن را به چرخش در می آورد. بنای آسیاب از خشت و آجر ساخته شده و سقف آن با تیرهای چوبی پوشانده شده است. جالب آنکه هنوز هم بعضی از اهالی برزک یا روستاهای مجاور به صورت سنتی از این آسیاب برای خرد کردن گندم و جو خود استفاده می کنند. این بنا از جاذبه های اصیل منطقه محسوب می شود.
برای دیدن قلعه خشتی نوش آباد روی همین نوشته کلیک کنید.
حمام دوره صفویه
این حمام کهن و مستحکم دوران صفویه توسط فردی به نام سید حسن کاشانی ساخته شده. بنا و ستون های آن از سنگ یکپارچه ساخته شده که از سیل ویرانگر سال 1335 سالم باقی مانده است.
برای دیدن چهار تاقی نیاسر کاشان کلیک کنید.
مزارع گل سرخ و گلاب گیری در برزک کاشان
یکی از بهترین جاذبه های گردشگری برزک مراسم گلاب گیری در فصل بهار است. این مراسم صبح زود با چیدن گل های سرخ از مزارع آغاز می شود. سپس در کارگاه های کوچک محلی و به شیوه سنتی عملیات گلاب گیری انجام می شود. بخش برزک بزرگترین تولید کننده گل و گلاب شهرستان کاشان مي باشد. با توليد بيش از ۶۷% گل و ۷۰% گلاب، نقش مهمي را در اقتصاد منطقه به عهده دارد. گلاب مرغوب توليد شده در كارگاه های سنتی و كارخانه های صنعتی علاوه بر مصارف داخل كشور به كشورهای حوزه خليج فارس و كشورهای اروپایی نيز صادر مي شود. در فصل گلابگیری برگزاری جشنواره ها و پراکنده شدن عطر گل محمدی شور و حال خاصی به شهر می دهد.
تفرجگاه چشمه احمد آباد
اگر علاقمند به کوهنوردی و دیدن مناطق بکر طبیعی هستید از چشمه احمد آباد در قسمت شمال شرق برزک دیدن کنید. وجود چندین چشمه سارو درختان خودرو بید و گز و همچنین رودخانه فصلی برزک از دیدنی های این منطقه است.
جاده تفریحی توریستی سعد آباد
از جاده های زیبا و بکر شهرستان کاشان است که در کنار رودخانه اصلی شهر برزک امتداد دارد و مسافرین از مناظر کوه ها، آبشارها و چشمه های آن لذت می برند.
سایر آثار تاریخی
شامل آسیاب آبی سعد آباد، آب انبار سردل، خانه های تاریخی کاردان و موسوی، امامزاده سراج الدین ابن موسی بن جعفر و امامزادگان احمد و محمود می باشد. بافت قدیمی برزک با کوچه های تنگ و خانه های کاهگلی و بومی و عبور قنات از امتداد کوچه ها حس و حال متفاوتی از شهر ایجاد می کند. همچنین به دلیل کوهستانی بودن بخش هایی از شهر حالت پلکانی و شیب دار دارد.
گردشگری کشاورزی در برزک کاشان
در تابستان جشنواره شاتوت برگزار می شود و باغ های برزک محصولاتی شامل آلو و گردو و بادام گرفته تا انواع سیب، گلابی، گیلاس، انگور، صنوبر، بید ، بیدمشک، هلو ، امرود ، گلابی ، توت سفید ، به، انجیر، انار، زردآلو تولید می کنند. همچنین تابستان برزک آب و هوائي لطيف و كوهستاني دارد که برای مسافران علاقمند به گردشگری کشاورزی بسیار دلنشین است.
صنایع و هنرهای بومی برزک کاشان
روستاگردی بدون دیدن صنایع دستی محلی کامل نمی شود. به دلیل قدمت منطقه برزک، صنایع و هنرهای دستی متعددی را می توان یافت. از جمله: نساجی و پارچه بافی، گلیم بافی، کرباس بافی، سبد بافی، گیوه چینی، جاجیم بافی، طناب بافی، نخ ریسی، قالی بافی، گل دوزی و انواع دست بافته های دیگر.
زبان و لهجه مردم برزک کاشان
زبان رایجی بَرزُک نشان از داستان زندگی آریاییان نخستین دارد و با همه ویژگی،پیوندهای آشکار با دیگر زبان های ایرانی، پهلوی، اوستایی، تالشی، مازندرانی، تانی، کردی، لری، سمنانی، ارمنی، دری زرتشتی، دامغانی و نیشابوری دارد. که خود نشان دهنده یگانگی فرهنگ مردمانی است که در گستره فرهنگی می زیند. خوشبختانه هنوز در برخی از محله های شهر شهروندان به زبان رایجی صحبت می کنند.
مراسم و آیین های محلی
از گذشته در بَرزُک آداب و رسوم متعددی به جا مانده که از آن جمله می توان به: مراسم شب نیمه در ماه مبارک رمضان_ آیین نخل برداری در روز عاشورا و شهادت حضرت علی ، مراسم شش امام حسین و غیره که در فهرست میراث معنوی کشور ثبت گردیده اشاره کرد.
اقامتگاه های بومگردی برزک کاشان
خوشبختانه در برزک هتل های مدرنی که تناسبی با بافت منطقه ندارند ساخته نشده و اقامتگاه های بومگردی از گردشگران پذیرایی می کنند.
برای دیدن چنار قدیمی نیاسر کلیک کنید.
نویسنده مقاله و عکس ها:
لاله مهریاری
منابع:
1- سایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان
2- سایت فرمانداری برزک
3- سایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان