چنار قدیمی نیاسر کاشان
درخت چنار قدیمی نیاسر کاشان، درختی کهنسال است با عمر 1200 سال که در میان مردم نیاسر کاشان مقدس شمرده می شود و احترام زیادی دارد. در این مقاله سعی کردیم تا آیین ها و مراسم و دلایل تاریخی تقدس این درخت چنار را بیابیم.
جای دیدنی نزدیک: چهار تاقی نیاسر
چنار قدیمی و باورهای مردم نیاسر
درخت چنار کهن که از زمان ساسانیان در این منطقه وجود داشته، در پای آتشکده تاریخی نیاسر و در نزدیکی چشمه اسکندریه روییده است. مردم شهر نیاسر درخت چنار قدیمی را که در کنار چشمه آب واقع شده بسیار احترام می کنند. آنها آیین های مذهبی خود همچون قربانی کردن گاو در روز عید قربان را، با مراسمی ویژه در کنار این درخت چنار انجام می دهند.
جای دیدنی نزدیک: حمام تاریخی نیاسر
چنار قدیمی نیاسر کاشان کجاست؟
درخت چنار قدیمی در بخش غربی شهر نیاسر کاشان و در فاصله حدود 65 متری از چهار تاقی تاریخی نیاسر و 20 متری از سرچشمه اسكندریه و پنج متری قبرستان واقع شده است.
جای دیدنی نزدیک: آبشار نیاسر
مشخصات چنار قدیمی نیاسر
ارتفاع این درخت قدیمی در حدود 15 متر است. محیط چنار در قسمت پایین درخت 50/7 متر و در ارتفاع دارای محیطی به طول 25/6 متر است. ارتفاع تنه درخت 4 متر، قطر خارجی آن 35/2 متر و قطر داخلی آن 55/1 متر است.
نیاسر شهر تاریخ، افسانه ها و آیین ها
باغ شهر نیاسر کاشان، شهر غار و افسانه، شهر چنارها و زیر گذرها، شهر چشمه و آتشكده، شهر گل محمدی، شهر هزار افسانه و در نهایت الماسی در دامنه کوه كركس است. نیاسر شهر آیین و اسطوره های باستان، شهر مهر و آناهیتا. مکانی که سهراب سپهری در گلستانه به چشمه های جوشان و گاوهای شیرافشان آن اشاره می کند. درخشش این شهر از بهار درختانش جان می گیرد. كه این علتی است كه مردم درختان را مبارك می دانند به ویژه درختان چنار را باور داردند.
مطلب خواندنی: سوغات و صنایع دستی کاشان
جای دیدنی نزدیک: کوشک صفوی نیاسر کاشان
احترام به آب، باد، آتش و خاک در نیاسر
مردم نیاسر کاشان درخت چنار قدیمی را که از یک سو در دل کوه، و نیز مقابل آتشکده و در کنار چشمه آب واقع شده بسیار احترام کرده و آن مکان مقدس را زادگاه آناهیتا (الهه آب، باروری و حاصلخیزی) می دانند. این یعنی هر چهار عنصر آتش، آب، باد و خاک در کنار هم جمع شده بود. مردم نیاسر معتقد بودند که آناهیتا پس از تولد در آن چشمه غسل یافته است. مسجد فعلی نیز احتمالا در گذشته معبد آناهیتا بوده است. آب چشمه مقدس از حوض حیاط مسجد به جویباری می ریزد و در کوچه و پس کوچه های شهر جاری است.
مراسم قربانی کردن گاو در کنار چنار قدیمی و چشمه مقدس
هر ساله در روز عید قربان، در کنار این چشمه گاو مقدسی قربانی می کنند. اهالی نیاسر بر این باورند که خون گاو جاری در چشمه اگر به وسیله ماهی های قزل آلای سیاه (ماهی قنات) نوشیده شود، نذر حاجتمندان ادا شده و به مراد خود می رسند. مراسم قربانی گاو با خواندن دعای مخصوص، نماز عید قربان انجام می شود. در حالیکه اهالی پارچه سبز را روی گاو انداخته و پای پیاده به دنبال گاو راه می افتند. تا به پای چشمه مقابل مسجد برسند و همچنان ذکر گویان و با سلام و صلوات گاو را قربانی می کنند. امروزه گاو را پای چشمه مردانه قربانی می کنند. اما در گذشته قربانی گاو در کنار چشمه زنانه انجام می گرفته است. به احتمال چشمه زنانه همان مکانی است که امروز در کنار درخت چنار و در نزدیکی چهار تاقی قرار دارد.
عهد و پیمان بستن با درخت چنار و چشمه نیاسر
اهالی معتقدند تا چندی پیش زنان و پیر زنان به نیایش و نذر و نیاز در آنجا می آمده اند. هم چنین پیرزنان با چشمه مردانه و پیرمردان با چشمه زنان پیمان و عقد می بستند. این رسمها نشان از باورهایی دور و عمیق دارد. آن هنگامی که آناهیتا و مهر ایزدان آب و خورشید از ارزشی والا برخوردار بودند. مردم برای باروری درختان و دامهای خود نیازمند خورشید و آب بودند پس ستایش و احترام آنان می بایست در قالب خدایان شکل بگیرد.
نگهبانی از درخت چنار قدیمی و چشمه مقدس
در اوستا سخن از درختانی آمده که در کنار چشمه ای می رویند و نگاهبانانی دارند. درخت و چشمه در باورهای مردم مهم بوده و نگهبانانی داشته اند. بدیهی است که این تقدس ذاتی چشمه و درخت نیست. بلکه در تصور و باورهای مردم مردم مقدس شده اند. از این رو که پاکیزه نگه داشتن آب و سرسبزی و خرمی درخت، با زندگی مردم و نیازهای ایشان در ارتباط است. آب و درخت مقدس شده، پس ایزدانی بر آن منسوب شده اند. تا مردم ضمن احترام و بزرگداشت آنان، در سلامتی و پاکیزگی آب و گیاه بکوشند.
از آن جا که ایرانیان باستان برای طلب برکت و باروری همچون دیگر اقوام کهن متوسل به الهه باروری می شدند. چشمه و درخت مقدس، نمادهای باروری و حاصلخیزی می باشند که نگبانان آن مهر و آناهیتا بوده اند. به احتمال دیگر، پیران و بزرگانی محافظ درخت و چشمه بوده اند که نزد مردم احترامی خاص داشتند.
مکان دیدنی: شهر برزک کاشان
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت و آدرس /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
نویسنده و عکاس:
لاله مهریاری
منابع:
1- مقاله اماکن مقدس در ارتباط با طبیعت (آب، درخت و کوه)، نوشته شهره جوادی، نشریه باغ نظر، جلد هشتم
2- درخت چنار کهن سال نیاسر، خبرگزاری جمهوری اسلامی