دلیل شهرت عودلاجان چیست؟ تاریخچه و جاهای دیدنی عودلاجان
دلیل شهرت عودلاجان چیست؟ جاهای دیدنی عودلاجان کدامند؟
قدمت محله عودلاجان که امروز به قطب گردشگری پایتخت تبدیل شده و خانه های تاریخی آن محبوب تهرانگردهاست به ابتدای تاریخ تهران می رسد، یعنی قدمتی بیش از چهارصد. یعنی از زمانی که تهران تنها یک روستای بی نام و نشان بود، محله عودلاجان وجود داشت و مردمان آن به زبان تاتی، لهجه ای شبیه مردم شمیران امروزی، سخن می گفتند. عودلاجان در کنار محله های قدیمی مثل ارگ، بازار، چال میدان و سنگلج کل تهران قدیم را شکل می دادند.
جاهای دیدنی تهران که کمتر شنیده اید!
چگونه به محله عودلاجان برویم؟
محله عودلاجان در درون خيابان‌های امیرکبیر، ری، 15 خرداد و ناصرخسرو قرار گرفته است. پس برای رسيدن به اين محله می‌توانيد ایستگاه متروی ۱۵ خرداد پياده شويد؛ از آنجا هم می توانید سوار ماشين‌های برقی يا كالسكه شده و در مقابل محله تاریخی عودلاجان پياده شويد.
قطار گردشگری عودلاجان که به یاد ماشین دودی زمان ناصرالدین شاه ساخته شده هر روز از ساعت 10 صبح تا 17 عصر به فاصله هر دو ساعت یک بار از خیابان 15 خرداد تا بازارچه عودلاجان به صورت رایگان به جابجایی گردشگران و علاقمندان بافت تاریخی می پردازد.
عودلاجان یعنی چه؟
نام گذاری محله عودلاجان به پیش از دورانی که تهران پایتخت باشد و دهی بیشتر نبود برمی گردد. عودلاجان به لهجه محلی که شبیه به لهجه مردم شمیران است، در آن زمان به معنی «مکان تقسیم آب» است که احتمالا به دلیل پخش کردن آب در شمال محله عودلاجان در قدیم نام گذاری شده است.
کلمه عودلاجان احتمالا عربی شده واژه «اودلاجان» است که «او» به زبان محلی به معنی آب، «دراجیدن» هم به معنی پخش کردن و تقسیم کردن است وپسوند «ان» پسوند مکان در فارسی است. بنابراین اودلاجان به معنی محلی که آب نهر به رشته های کوچک تقسیم می شد بوده است. این واژه امروزه در روستاهای اطراف تهران مانند شمیران، اوشان و آهار هنوز به همین معنی بکار می رود.
عودلاجان در تهران کجاست؟
محله عودلاجان در شمال شرق تهران قدیم جای داشت. این محله فقط از طریق دروازه شمیران که در حدود شمالی خیابان پامنار امروزی است به خارج از شهر تهران راه داشت. دروازه شمیران در زمان شاه تهماسب صفوی ساخته شده بود و تا سال 1292 ه.ق برقرار بود. حدود و مرزهای عودلاجان به قرار زیر است:
دلیل شهرت عودلاجان چیست
در شمال: به حصار دوران صفوی وصل بود که بعد از تخریب حصار، روی آن خیابان چراغ گاز یا چراغ برق قدیم یا امیرکبیر امروزی ساخته شد.
در جنوب: به محله چاله میدان می رسید که خیابان بوذرجمهری قدیم یا پانزده خرداد امروزی قرار داشت.
در شرق: محله عودلاجان به حصار شرقی تهران وصل بود که خیابان ری امروزی است.
در غرب: سمت غربی عودلاجان به حصار ارگ سلطنتی منتهی می شد، که بعدها خیابان ناصریه قدیم و امروزه خیابان ناصرخسرو احداث شده است.
محله تاریخی عودلاجان در شرق از بالای باغ پسته بیک شروع و به محله امامزاده یحیی می رسید. سپس در جنوب به سرپولک می رسید و در جنوب غرب به بازار شهر می رسید.
تاریخچه عودلاجان
زمانی که شاه تهماسب صفوی در سال 934 ش (961 ق) در اطراف آبادی تهران حصار و برج و بارو ساخت، تهران بتدریج از یک روستای گمنام به یک مکان مهم تبدیل شد. البته همچنان بیشتر مساحت تهران را باغ ها و زمین های کشاورزی و یا بایر پوشانده بود.
عودلاجان دوره قاجار
اما از زمانی که آغا محمدخان قاجار تهران به عنوان پایتخت انتخاب کرد، تهران به عنوان مرکز حکومت اهمیت و گسترش یافت. عودلاجان هم از جمله محلاتی بود که توسعه و گسترش یافت و در دوره فتحعلیشاه قاجار هم توسعه ادامه یافت. اما بیشترین گسترش عودلاجان مربوط به دوره ناصرالدین شاه بود. نزدیکی به ارگ سلطنتی باعث شد باغ ها به تدریج تخریب و برای ساخت مسکن استفاده شوند و بر جمعیت منطقه افزوده شود. به جز منازل مسکونی اماکن عمومی مثل مسجد، حمام، آب انبار، بازار، تکیه، کنیسه، معبر و میدان گاه ها ساخته شد. بعضی از این اماکن عام المنفعه را بزرگان و اعیان شهر ساختند که به نام آنها نامگذاری شد.
تهران عصر ناصری از پنج محله ارگ، عودلاجان، سنگلج، بازار و چال میدان تشکیل شده بود. عودلاجان قدیم با بیش از دو هزار خانه، هزار و دویست دکان و حجره یکی از گسترده ترین و نیز ثروتمندترین محله های پایتخت در عهد قاجار بود.
وقتی حصارهای قدیمی شهر فرو ریخته و حصار ناصری جایگزین آن شد. کم کم جذابیت محله های نوساز مثل «دولت» برای اعیان و بزرگان بیشتر از عودلاجان شد و به آن محله مهاجرت کردند و قشر متوسط جامعه در عودلاجان مسکن گزیدند.
عودلاجان در دوره پهلوی
رضاشاه که به دنبال تغییر و تحولات اساسی بود به تخریب حصار و دروازه های دوران ناصری پرداخت و با ساخت خیابان شمالی – جنوبی سیروس (مصطفی خمینی) در وسط محله عودلاجان، این محله به دو پاره تقسیم شد. همچنین ساخت خیابان پامنار باعث از بین رفتن ساختار تاریخی و ارتباط طبیعی که بین عودلاجان و بازار همواره برقرار بود شد. به این ترتیب محله به سه قسمت مجزای غربی، میانی و شرقی تقسیم شد. چنین تقسیم بندی تا به امروز برقرار است.
به تدریج عودلاجان اصالت و هویت تاریخی خود را از دست داد و در دوره محمدرضاشاه مهاجرت گسترده روستاییان به تهران باعث شد آنها در بافت های قدیمی مثل عودلاجان یا حاشیه شهر ساکن شوند و همچنین نزدیکی به بازار باعث سکونت کارگران بازار و یا تبدیل خانه های قدیمی به انبار شد و این روند تا امروز ادامه دارد.
افراد سرشناس محله عودلاجان
دلیل شهرت عودلاجان چیست؟ این محله به دلیل نزدیکی به ارگ سلطنتی محل سکونت اعیان و اشراف پایتخت بود و از طرفی به دلیل نزدیکی به بازار محل سکونت بازاریان و تجار سرشناس هم بود. از جمله افراد سرشناسی که در دوره قاجار در عودلاجان زندگی می کردند: معتمد السلطنه، قوام الدوله، میرزا محمود وزیر، موتمن الاطباء، عزت الدوله، عبدالله مستوفی، دبیر الملک، امین نظام، نصیرالدوله، ملک الشعرای بهار، پروین اعتصامی و شیخ حسن مدرس را می توان نام برد.
جاهای دیدنی عودلاجان
محله عودلاجان به عنوان محله تاریخی در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بناهای تاریخی باارزشی از لحاظ شخصیت های فرهنگی، سیاسی، تاریخی یا ارزش معماری در این محله قرار دارند که به عنوان آثار ملی ثبت شده اند از جمله می توان : سقاخانه سرچشمه، آب انبار مسجد حکیم، باغ سفارت روسیه، بازارچه نایب السلطنه، ساختمان چاپخانه، حمام نواب، حمام حکیم باشی، حمام خانم، خانه فرمانفرما، مسجد و مدرسه سپهسالار قدیم، منار پامنار، خانه قوام الدوله، خانه امام جمعه، مسجد میرزا محمود وزیر، مسجد خان مروی، گذر و مدرسه خان مروی، خانه موتمن الاطباء، امامزاده یحیی و مدرسه رضاییه را نام برد.
اگر به تاریخ تهران علاقه دارید عودلاجان بدون شک در قلب آن قرار دارد. چون در دوران قاجار بیشتر بزرگان و رجال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در این محله تاریخی زندگی می کردند و چون بیشتر بافت آن مسکونی بود عودلاجان را می توان به نمادی از زندگی انسانی، فرهنگی و اجتماعی تهران قدیم قلمداد کرد. در کوچه های پرپیچ و خم آن اقلیت های مذهبی همچون زرتشتی و یهودی در کنار مسلمانان بخوبی زندگی می کردند. در دوره جنگ جهانی مهاجران لهستانی نیز مدتی در این محله اقامت کردند. همچنین در دوره جنگ تحمیلی ایران و عراق هم مهاجران زیادی به این محل پناه آوردند.
بازارچه صنایع دستی عودلاجان
بازارچه صنایع دستی عودلاجان، بازارچه ای با قدمت بیش از 200 سال است که به دلیل نزدیکی به بازار بزرگ تهران و بازارچه مروی از مناطق پر رونق تجاری محسوب می شود. «تیمچه اکبریان» در زمان آغا محمدخان قاجار به دست کلیمیان در این بازار ساخته شد و مختص صنف زرگرها و صراف ها بود. اما خیلی زود به «نخستین بانک رهنی ایران» تبدیل شد. امروز این تیمچه به رستوران سنتی تبدیل شده است.
خانه های تاریخی عودلاجان
خانه اردیبهشت، بهار محله پامنار در عودلاجان
در یکی از فرعی های خیابان پامنار و در کوچه باریک و قدیمی آقاموسی (کوچه خلیلی مفرد) خانه ای با قدمت 180 سال قرار دارد که امروزه به نام «خانه اردیبهشت» شناخته می شود. این عمارت زیبا بازسازی شده، اکنون یک مرکز فرهنگی و فعال در زمینه معماری، تهران پژوهی، هنر، موسیقی و فیلم در این محله قدیمی است. کتابخانه زیبا و ارزشمند آن که ظاهری شبیه کافه دارد کتاب های ادبی و تاریخی و چاپ سنگی کمیاب و نایاب را در اختیار علاقمندان قرار می دهد.
خانه مهربان
خانه مهربان یکی دیگر از عمارت های قدیمی محله عودلاجان است که ابتدا متعلق به یکی از بزرگان قاجار به نام محبعلی خان خلج بود و سپس به «زبیده خاتون» ملقب به «امینه اقدس» یکی از زنان محبوب ناصرالدین شاه تعلق گرفت. این خانه که در گذر تاریخی میرزا محمود وزیر و روبروی عمارت تاریخی قوام الدوله و نزدیکی خانه موزه مدرس قرار دارد، به دلیل داشتن عناصر تزیینی گچبری، آجرچینی و چوبی مورد توجه و علاقه تهرانگردان است.
آدرس: تهران، خیابان امیرکبیر، کوچه جاویدی.
خانه حکیم باشی ناصرالدین شاه
عمارت موتمن الاطباء، طبیب حاذق و پزشک ناصرالدین شاه نخستین خانه سه طبقه در تهران قدیم است، که در محله پامنار قرار دارد. این عمارت خاص لوکیشن سریال خاطره انگیز شهرزاد نیز هست.
آدرس: خیابان امیر کبیر، خیابان پامنار، روبروی مسجد کاشانی، بن بست موتمن الاطباء.
خانه سرهنگ ایرج در پامنار
خانه سرهنگ ایرج یکی از عمارت های زیبا و قاجاری محله پامنار به شمار می آید که علاوه بر تاریخی بودن، لوکیشن فیلم «مهمان مامان» به کارگردانی «داریوش مهرجویی» نیز هست.
آدرس: تهران،خیابان پامنار،کوچه صوفیانی،کوچه برزویی.
دلیل شهرت عودلاجان چیست
خانه دبیرالملک در عودلاجان
خانه دبیرالملک تهران یا خانه فراغت تهران یک بنای قاجاری زیبا در محله سرچشمه عودلاجان است که میرزا محمد حسین خان فراهانی مستوفی دربار مالک آن بوده است.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
دلیل شهرت عودلاجان چیست