خانه اتحادیه در لاله زار، خانه دایی جان ناپلئون
شاید امروزه از باغ بزرگ لاله زار دوران ناصرالدین شاه و خیابان لاله زار معروف، تنها یک یادگار و آن «خانه باغ اتحادیه» به جا مانده باشد. این خانه-باغ خاطره انگیز یکی از میراث های مهم تهران قدیم و دوران قاجار است. خوشبختانه حال و هوای تهران در فضای سریال «دایی جان ناپلئون» در همین عمارت جان گرفت و توسط «ناصر تقوایی» جاودانه شد. با ما همراه شوید تا این خانه زیبا را ببینیم.
پیشنهاد ما: سرای کاظمی یا موزه تهران قدیم در عودلاجان
ساعت بازدید از خانه اتحادیه
خانه اتحادیه یا دایی جان ناپلئون هر روز هفته، به جز شنبه ها از ساعت 9 تا 16 برای عموم قابل بازدید است.
آدرس خانه اتحادیه
تهران، میدان توپخانه (امام خمینی)، خیابان لاله زار، بن بست اتحادیه، پلاک 12. درگاه اصلی خانه اتحادیه در انتهای بن بست اتحادیه در خیابان لاله زار قرار دارد.
ورودی دوم خانه اتحادیه از خیابان فردوسی، بن بست هنر، پلاک 6 است.
تلفن تماس خانه اتحادیه
تلفن تماس: 96044023-021
جاهای دیدنی: خانه قاجاری دبیرالملک در عودلاجان
خانه اتحادیه یا عمارت امین السلطان
خانه اتحادیه مجموعه ای از چندین عمارت تاریخی است که در مساحتی حدود 8800 مترمربع به دور یک باغ ایرانی قرار گرفته اند.
شاید امین السلطان، صدراعظم دوران قاجار و مالک اولیه این عمارت، هیچ گاه فکر نمی کرد آیندگان از خانه اعیانی وی به عنوان موزه یا «خانه تهران» استفاده کنند. خانه ای که فرزندان امین السلطان به «حاج رحیم اتحادیه» تاجر تبریزی فروختند و از آن پس «خانه اتحادیه» نام گرفت. البته این خانه با نام های دیگری مثل «عمارت امین السلطان» و «خانه دایی جان ناپلئون» هم شناخته می شود.
پیشنهاد ما: بازارچه صنایع دستی عودلاجان
خیابان لاله زار
بدون شک هیچ خیابانی در تهران به اندازه «لاله زار» خاطره انگیز نیست. خیابانی که ناصرالدین شاه پس از نخستین سفر فرنگستان و با رویای شانزه لیزه پاریس دستور ساخت داد و بعد به یکی از شلوغ ترین و مهم ترین خیابان های تهران از نظر فرهنگی و اجتماعی تبدیل شد. کافه هایش محل رفت و آمد روشنفکرها، سینما و تئاترش مورد علاقه مردم، گراند هتل مخصوص اعیان و اولین مغازه های لوکس فروشی و غیره فقط در خیابان لاله زار وجود داشت. در کل می توان گفت خیابانی بود که تهرانی ها برای وقت گذرانی و تفریح به آنجا می رفتند.
مکان تاریخی زیبا: عمارت مسعودیه، کاخ پسر ناصرالدین شاه
تاریخچه خانه اتحادیه
ناصرالدین شاه پس از سفر فرنگستان تصمیم گرفت باغ لاله زار را به خیابان تفریحی و جذاب در شهر تبدیل کند. خیابانی با چراغ های روشن، کافه ها، رستورانها و جایی شبیه شانزه لیزه که مردم در آن تفریح کنند.
وقتی شاه زمین ها را به فروش گذاشت، بزرگان و اشرافی همچون «آقامحمد ابراهیم ارباب» (امین السلطان پدر) بخش های بزرگی از باغ را خریداری کردند. بعد از او پسرش، یعنی «علی اصغر خان اتابک »، صدراعظم ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه قاجار زمین های مجاور بیشتری را خریداری کرد و به وسعت ملک خود افزود.
جاهای دیدنی تهران: سردر باغ ملی تهران
رویدادهای تاریخی خانه اتحادیه
عمارت اعیانی که اتابک در زمینش برپا کرد، غیر از ارزش های معماری، از منظر رویدادهای تاریخی نیز حائز اهمیت است.
از اتفاقات مهم دوران قاجار که در این خانه اتفاق افتاده می توان به، تجمع مشروطه خواهان و جلسات سیاسی در جریان جنبش مشروطه اشاره کرد، از جمله رفت و آمد و ملاقات سران مشروطه در این خانه.
پس از اینکه امین السلطان به قتل رسید، خانه اعیانی او به دست وارثان به فروش رسید. حاج رحیم اتحادیه که از تجار تهران بود عمارت کنونی را در سال 1313 ش. از وارثان خرید و خوشبختانه این بنا حفظ شد.
از جمله دیگر وقایع سیاسی مهمی که در این خانه اتفاق افتاد، تشکیل جلسات حزب توده در اواخر سالهای دهه 20 شمسی در «خانه صلح» بود که در یکی از ساختمان های قدیمی شمال شرقی عمارت اتحادیه واقع است.
خانه صلح
باشگاه «جمعیت ایرانی هواداران صلح» یا «خانه صلح» خانه کوچکی است که محل برگزاری محافل حزب توده و برنامه ریزی برای جنگ های احزاب داخلی کشور بوده است. خانه ای که خارج از حیاط خانه اتحادیه و در سمت شمال شرقی آن قرار داشت. این خانه که مخفی و ناشناس بود و سران حکومت به دنبال آن بودند سرانجام در جریان کودتای 28 مرداد توسط شعبان بی مخ و دسته اش غارت شد و در نهایت به آتش کشیده شد. این خانه پس از غارت بتدریج خراب و مدفون شد. اما در جریان بازسازی توسط شهرداری تهران دوباره شناسایی شد.
خاندان اتحادیه
حاج رحیم اتحادیه از خانواده ای ثروتمند، مذهبی و اهل تبریز بود و به همراه برادرش مالک «شرکت اتحاد» بودند. برادران اتحادیه از صراف های مهم تهران بودند و با شهرهای گوناگون از جمله باکو تجارت و بازرگانی می کردند.
حاج رحیم پس از خرید ملک تصمیم می گیرد آن را بین فرزندان و نوادگانش تقسیم کند. بنابراین برای هریک از پسران و دخترانش خانه ای در باغ بنا کرد. حدود 30 نفر، وارث زمین های ایشان بودند.
نکته مثبت این است حضور طولانی مدت حاج رحیم اتحادیه و خانواده اش و نگهداری از عمارت های تاریخی باعث شد تا بنا تا حد زیادی از تخریب مصون بماند. اما در عین حال در اثر تغییرات در بافت معماری آن آسیب هایی هم به بنا وارد شد.
متاسفانه سایر بخش های باغ امین السلطان که فروخته شد یا تغییر کاربری داد و یا تخریب گردید. از جمله بناهایی که در ملک امین السلطان ساخته شدند: سینما جهان، سینما شهرزاد و تعدادی واحد و مجتمع تجاری هستند.
سرانجام پس از آنکه خیابان لاله زار از حالت یک محله اعیانی خارج شد و بیشتر جنبه تجاری گرفت، فرزندان اتحادیه نیز یک به یک، محله و خانه قدیمی را ترک کردند و خانه به حالت متروک افتاد. حتی بخش هایی از خانه نیز به فروش گذاشته شد.
از آنجایی که ممکن بود بنا در اثر متروکه ماندن به کل تخریب شود، خانه- باغ اتحادیه در سال 1384 ش. به شماره 12057 به عنوان یک اثر ملی توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شد.
سرانجام در سال 1394 سازمان زیباسازی شهر تهران مرمت این بنای با ارزش را شروع کرد و با نام «خانه تهران» افتتاح کرد.
انتخاب خانه برای سریال دایی جان ناپلئون
از آنجایی که خانه اتحادیه مجموعه ای از عمارت ها با معماری قاجاری، حوض خانه، آب انبار و باغ زیبا بود، نظر ناصر تقوایی را برای ساخت سریال معروف «دایی جان ناپلئون» جلب کرد. به همین دلیل در سال 1353 ش. پس از سه ماه مرمت و بازسازی، خانه برای فیلم برداری از سریال «دایی جان ناپلئون» آماده شد. این فیلم پرخاطره بر اساس داستانی، نوشته «ایرج پزشک زاد» و با کارگردانی «ناصر تقوایی» ساخته شد.
ساختمان های خانه باغ اتحادیه
ساختمان های متعددی در طول زمان در مجموعه خانه – باغ اتحادیه ساخته شده اند. برخی از آنها همچنان وجوددارند و برخی دیگر تخریب شده و یا با ساختمان های جدیدتری جایگزین شده اند.
از جمله بناهای شاخص در این عمارت می توان به بقایای عمارت کالسکه خانه، حوض خانه، عمارت حاج رحیم اتحادیه و عمارت های مستقل فرزندان حاج رحیم شامل خانه اسماعیل، مسعود، عبدالحسین (هما) و فرخ اعظم، عمارت موسوم به خانه صلح، حمام، خانه معصومه (همسر)، خانه میرزا علی صراف، سردر عمارت و بخش های خدماتی و تاسیساتی اشاره کرد. در مجموع، خانه شامل سه حیاط شرقی، غربی و شمالی است که از میان آنها بایست حیاط شرقی را به عنوان حیاط اصلی خانه لحاظ کرد.
در بررسی های تاریخی حیاط خانه معصومه خانم و بقایای عمارت متصل به آن قدیمی ترین بخش خانه به شمار می آید. از قرار معلوم این خانه باقیمانده عمارتی از باغ ظهیرالدوله بوده که پس از تفکیک به تملک حاج رحیم اتحادیه درآمده است.
معماری خانه اتحادیه
معماری خانه از دوره های قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم آثار و نشانه دارد.
معماری خانه با وجود تغییرات فراوانی که در طول سال های متمادی به آن تحمیل شده، همچنان ویژگی های منحصر بفرد خود را حفظ کرده است. از جمله می توان به سردر آجری و ورودی ارزشمند و خاص خانه در خیابان لاله زار که یکی از نمونه های ممتاز مقرنس کاری چهار کاسه ای به شمار می آید، اشاره نمود. گچبری ها، ستون بندی ها، شومینه و تزیینات داخلی اتاق ها و طاق بندی حوضخانه از دیگر نمودهای معماری قاجاریه است که در این خانه به زیبایی و فراوانی می توان با آن مواجه شد.
خانه تهران
فعالیت های «خانه تهران» شامل فعالیت های فرهنگی، هنری، تاریخی و معماری در ارتباط با شهر تهران است. هدف آن شناخت بهتر پایتخت و گسترش آگاهی در مورد آن است.
یکی از ساختمان های موزه هم اکنون به نمایشگاه عکس با عنوان «تاریخ خیابان لاله زار» اختصاص دارد. همچنین قرار است فعالیت های مناسب با موضوعات روز تهران در خانه اتحادیه لاله زار به نمایش درآید. ضمنا تورهای گردشگری زیادی از این مجموعه تاریخی بازدید می کنند.
قرار بود که یکی از ساختمان ها به موزه مشاهیر ایران اختصاص یابد که در آن مجسمه هایی از نام آوران و مشاهیر ایران به نمایش گذاشته شود که البته این طرح هنوز اجرا نشده است.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.