موزه فرش تهران، رنگین کمان هنر ملی ایرانی
موزه فرش تهران یکی از بهترین موزه های ایران و از جاهای دیدنی تهران است که به نمایش هنر ملی، یعنی فرش و گلیم دستبافت ایرانی می پردازد. فرش های زیبایی با تصاویر پادشاهان، مشاهیر، داستان های شاهنامه و گل و پرندگان زیبا، چشم بازدیدکنندگان داخلی و خارجی را به خود جذب می کند. معماری ساختمان موزه، شبیه دار قالی است که در دوران پهلوی دوم ساخته شده و گنجینه فرش های فاخر و نفیس کشور است و کسانی که به موضوع فرش علاقه دارند و یا قصد پژوهش یا مطالعه دارند، می توانند از آن بهره ببرند.
اهمیت موزه فرش
با توجه به اهمیت فرش در تاریخ و فرهنگ ایران، موزه فرش را باید از مهم ترین موزه های تهران و ایران دانست. مجموعه فرش ها و گلیم ها از قرون نهم و دهم هجری قمری تا به امروز در نقش و سبک های متفاوت در این موزه به نمایش در آمده است و می توان سیر تحول تاریخی و هنری آنها را دنبال نمود. فرش ها به همراه کتابخانه موزه، که دارای کتابهای متنوعی برای بازدیدکنندگان است، به آنها کمک می کند با هنر فرش ایرانی آشنا شوند.
موزه فرش تهران کجاست؟
موزه فرش ایران در شهر تهران، خیابان کارگر شمالی، تقاطع خیابان فاطمی در قسمت شمالی پارک لاله و در مجاورت موزه هنرهای معاصر قرار دارد.
تاریخچه موزه فرش
موزه فرش تهران به دستور فرح پهلوی ساخته و در بیست و دوم بهمن سال 56 توسط او افتتاح شد. موقعیت موزه در شمال پارک لاله و در مجاورت موزه هنرهای معاصر قرار گرفته است و مساحت آن دوازده هزار متر مربع است. در ابتدا قرار بود یک گالری فرش در سال 1340 شمسی ساخته شود، ولی آن پروژه پانزده سال ناتمام ماند. و در نهایت در سال 56 ساخت موزه کامل شد و افتتاح گردید.
مجموعه آثار موزه با خرید از بازارهای خارجی و داخلی و جمع آوری از موزه های کاخ گلستان تشکیل گردید. در دوره بعد از انقلاب، قالی های ارزشمند کاخ سعد آباد و سازمان های دولتی دیگر نیز به این موزه انتقال یافت.
مطلب دیدنی: موزه بهزاد کاخ سعدآباد، هنرمند مینیاتور
گنجینه فرش و گلیم های ایرانی نمایش درآمده در این موزه از نظر رنگ های به کار رفته، نوع طرح و نقشه، طریقه بافت و … دارای اهمیت هستند و توسط هنرمندان مشهوری بافته شده اند. موزه به منظور پژوهش و مطالعه درباره تاریخ، سیر تحول هنری و کیفیت صنعت قالی ایرانی بنا شده بود و به طور اصولی از آنها نگهداری می شود.
ویژگی های معماری و پلان موزه فرش تهران
معماری و پلان موزه فرش بسیار متفاوت و جذاب است و بازدیدکنندگان با مشاهده آن به یاد دار قالی می افتند. معمار معروف ایرانی عبدالعزیز فرمانفرمائیان این بنا را طراحی و اجرا کرده است. ایشان از نخستین معماران ایرانی بود که در دانشسرای عالی هنرهای زیبای پاریس تحصیل کرده بود و طراحی های او دارای ویژگی مهم اصالت است.
معماری ساختمان موزه فرش جزء نمونه های کم نظیر و شاهکار این حوزه است و وی سعی کرد هنر و اصالت ایرانی را در هنگام پیاده کردن طرح ساختمان بکار ببرد. هماهنگی بین نمای خارجی و درونی و بازتاب مفهوم فرش از زیبایی های هنری این بنا است.
ساختمان موزه فرش
مساحت موزه فرش 3400 متر مربع است. موزه دارای دو تالار در دو طبقه است که هر دو به منظور نمایش فرش های دستبافت و گلیم ها استفاده می شود. طبقه همکف، به نمایش دائمی فرش های نفیس موزه اختصاص دارد که صد و پنجاه تخته قالی نفیس که هر یک توسط هنرمندان مشهور بافته شده اند، در آن قرار گرفته است. قالی ها بیشتر در مراکز قالی بافی معروف ایران یعنی تبریز، اصفهان، قم، مشهد کردستان، کرمان و کاشان و مناطق عشایری بافته شده اند. طبقه بالای موزه برای نمایشگاه های موقت و فصلی بکار می رود.
نمونه هایی از قالی های ارزشمند موزه
تابلو فرش های نفیس تبریز و قالی های مشهور آن از آثار برجسته موزه هستند. همچنین قالیچه ای که به روایت داستان های شاهنامه فردوسی می پردازد. فرش شاهنامه از این جهت مهم و باارزش است که اسطوره، حماسه و تاریخ ما را از یک شاهکار ادبی ملی با هویت هنری ما یعنی فرش، تلفیق کرده است. در چهار گوشه از هر قاب این قالی تبریز، یکی از داستان های شاهنامه مانند «کشتن رستم سهراب پسر خود را»، «جنگ رستم با شاه ناماوران» و یا «گریختن رستم از جنگ اسفندیار» بافته شده است.
قالی چهار فصل
از جمله قالی های ارزشمندی که در تبریز بافته شده و مورد توجه صاحب نظران قرار گفته است قالی چهار فصل است که طراح آن سید حسین مصور ارژنگی و بافنده ان استاد ایجادی تبریزی در قرن 13 ه.ق می باشد . زمینه اصلی قالی که به چهار بخش تقسیم گشته، تصویر چهار بنای تاریخی مهم شامل مسجد کبود تبریز ، ایوان مداین ، گنبد سلطانیه در زنجان و تخت جمشید است. همچنین تصویر مردان و زنان در حال کشاورزی در فصول مختلف سال، دیده می شود.
در مرکز قالی تصویر خشایار شاه با دو نگهبان و نماد فروهر و دور آنها نمادهایی از ماه های تقویم نصرانی قرار رفته است. در چهار گوشه قالی تصاویر پیامبران (حضرت موسی ، عیسی ، ابراهیم ، اسماعیل ، آدم و حوا) و مابین آنها تصاویری از شعرای بزرگ ایرانی مانند (فردوسی ، سعدی ، بابا طاهر ، قاانی و …) دیده می شود که نوشته طلایی با خط میخی فضای بین آنها را پر می کند.
نقش دو مرغ و درخت زندگی ، شیر بالدار و فیل به سبک نقوش دوره ی ساسانی در حاشیه اصل قالی به تزیینات این قالی نفیس افزوده است.
جاهای دیدنی: موزه استاد صنعتی، هنرمند مجسمه ساز
قالی تصویری مشاهیر
این قالی بزرگ پارچه با گره نامتقارن یا فارس باف از جنس نخ و پشم در سال 1290 ه.ق در کرمان بافته شده است. یک تخته از آن در کاخ موزه نیاوران و تعدادی قالی کوچک تر دقیقا با همین تصویر بافته شده اند.
در این قالی تصاویر تعداد زیادی از مشاهیر ایرانی و خارجی به تصویر در آمده که شامل 109 تن پادشاه ایرانی و 56 تن از مشاهیر جهان و همچنین 16 طرح حجاری هخامنشی طراحی شده است. این قالی با اکتساب از کتاب «آثار العجم» نوشته فرصت الدوله شیرازی بافته شده است. طراح احتمالی آن آقای حسن خان شاهرخی است. اکثر فرش های تصویری نفیس به سفارش عبدالحسین میرزا فرمانفرمایان والی کرمان در اواخر عهد قاجار بافته شده و ایشان علاقه زیادی به تاریخ ایران داشت.
از ویژگی های آن رعایت کامل پرسپکتیو و مهارت در طراحی طبیعی فیگورها و اندام هاست. طراحی و رنگ آمیزی زیور آلات، تاج و پوشاک سلاطین و تنوع رنگ های به کار رفته در آن بسیار تحسین برانگیز است. در قسمت پایینی تصویر می توانیم تصویر احمد شاه قاجار را به همراه کتیبه ای به صورت مجزا و بزرگ تر از بقیه ببینیم.
قالی دروازه بهشت
این قالی در سده 13 ه.ق در اصفهان بافته شده و به «قالی دروازه بهشت» یا «قاب بهشت» شهرت دارد. طرح این قالی از نوع محرابی است و با گره نامتقارن یا فارس باف بافته شده است.
در قسمت بالای قالی، محرابی قرار دارد که زمینه آن پوشیده از انواع گل ها و میوه های بهشتی و مرغان است. در زمینه روشن قالی بافنده از ذهنیات خود تصویری از بهشت آن گونه که در قرآن به مومنان وعده داده شده است نقش کرده است. زمانی که فرد با ایمان از دروازه وارد بهشت می شود باغ هایی پر از گل و گیاه، رودهایی روان و پرندگانی در حال خواندن را می بیند. در قسمت حاشیه قالی، هفت ردیف حاشیه که در آن انواع مرغ ها و گل ها در طرح و رنگی هماهنگ و زیبا بافته شده که نشانه نبوغ و ذوق هنری هنرمندان اصفهانی است.
جاهای دیدنی: موزه گوهر و آرایه های تاریخی در ساختمان دفینه
کتابخانه و امکانات موزه فرش
کتابخانه مجهز موزه به روی عموم باز است و در آن حدود 3500 جلد کتاب و نشریات نگهداری می شود که در زبان های مختلف شامل فارسی، انگلیسی، عربی، فرانسه و آلمانی هستند. این کتاب ها در زمینه هنر و صنعت فرش ایرانی و مشرق زمین، هنر، ادبیات، تاریخ و دین است. همچنین فیلم ها و اسلایدهای مربوط به هنر فرش و گلیم نیز در این مجموعه وجود دارد.
مخزن موزه نیز دارای فرش های منحصربفردی است که همه دارای شناسنامه و سند هستند و به خوبی نگهداری می شوند.
کارگاه مرمت: همچنین در کارگاه مرمت متخصصین به ترمیم آثار آسیب دیده و پیش گیری از صدمه احتمالی فرش ها می پردازند.
آدرس و شماره تماس موزه فرش
موزه فرش ایران در شهر تهران، خیابان کارگر شمالی، تقاطع خیابان فاطمی در قسمت شمالی پارک لاله و در مجاورت موزه هنرهای معاصر قرار دارد.
تلفن تماس موزه: 88962703-021
دسترسی از طریق مترو: خط 3 مترو – ایستگاه میدان جهاد پیاده شوید و در خیابان فاطمی به سمت غرب پیاده بروید.
یا خط 4 مترو – ایستگاه میدان انقلاب اسلامی پیاده شوید و سپس با تاکسی خیابان کارگر شمالی را طی کنید تا به موزه برسید.
ساعات بازدید موزه: موزه همه روزه از ساعت 9 الی 18 به جز روزهای دوشنبه و تعطیلات رسمی و ایام سوگواری باز است.
عکاسی: عکاسی بدون فلش در موزه آزاد است.
موزه فرش تهران روی نقشه:
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
نویسنده مقاله و عکاس:
خانم لاله مهریاری
منابع:
1- خبرگزاری صدا و سیما
2- سایت رسمی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهران
3- صفحه اینستاگرام موزه فرش ایران