منظر فرهنگی هورامان در آستانه ثبت جهانی در یونسکو
منظر فرهنگی هورامان پس از 5 سال تلاش قرار است تا پایان تیرماه 1400 در میراث جهانی یونسکو ثبت شود. به این بهانه موقعیت جغرافیایی، جاذبه های منحصر بفرد هورامان و تلاش های انجام گرفته برای جهانی شدن این منطقه را به شما معرفی می کنیم.
هورامان کجاست؟
منظر فرهنگی تاریخی هورامان 300 روستا را در دو استان کردستان و کرمانشاه در بر می گیرد. این منطقه به لحاظ وسعت جغرافیایی دارای اهمیت است. پهنه جغرافیایی منطقه هورامانات شامل شهرستان پاوه و شهرستان جوانرود، بخشی از ثلاث باباجانی و قسمتی از شهرستان روانسر در استان کرمانشاه و نیز کل شهرستان سرو آباد و بخشی از شهرستان های سنندج و کامیاران در استان کردستان است. در حال حاضر 36 روستای منطقه هورامان در پرونده ثبت جهانی قرار دارند که ممکن است در آینده روستاهای بیشتری به پرونده اضافه شوند.
منظر فرهنگی هورامان
منظور از منظر فرهنگی در حقیقت تعادل رابطه طبیعت و انسان است و هورامان یک منظر فرهنگی خاص است. در منظر فرهنگی هورامان مواردی از جمله معماری، تاریخ و باستان شناسی، زندگی هوار نشینی (کوچ نشینی)، جشن ها و آیین ها، نحوه زندگی و معیشت ساکنان، آثار طبیعی از جمله گونه های نادر گیاهی و جانوری منطقه، موسیقی، صنایع دستی و هنرهای سنتی و ادبیات هورامان و … به عنوان شاخص های این منطقه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. منطقه اورامان به دلیل همین ویژگی های منحصر بفرد یکی از مهم ترین سایت های ایران است که ثبت جهانی خواهد شد.
به علاوه سه منطقه حفاظت شده با 150 هزار هکتار، یک هزار و 100 اثر تاریخی و باستانی، 60 میراث ناملموس ثبت شده همچون عروسی پیر شالیار و 50 اثر میراث طبیعی همچون کانی بل و یک باغ 700 ساله از جمله داشته های مهم اوارامان است.
برای ثبت جهانی یک منظر جنبه های فرهنگی منظر به ویژه ملموس و ناملموس بسیار مهم است. زیرا یک میراث زنده محسوب می شود.
طبیعت و کشاورزی در هورامان
هورامان، ماسوله کردستان و یکی از مناطق بکر و زیبای کشور است. با طبیعت چهار فصل مقصد هزاران مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است
جاذبه فرهنگی منطقه هورامان شامل روستاهای زراعتی است. ساکنان این روستا در شیب های تند به کشاورزی می پردازند. این منطقه در استان کردستان واقع شده و ساکنان آن به گویش هورامی که یکی از شاخه های زبان گورانی است، سخن می گویند. این منطقه عمدتا کوهستانی و دارای دره های پرپیچ و خم و عمیق و رودبارهای بی شمار است. از مجموع آب این چشمه ها و رودبارها دو رودخانه سیروان و لیله تشکیل می شوند که در نقطه ای به نام دروله در نزدیکی مرز ایران و عراق به هم می پیوندند.
معنی هورامان
واژه هورامان یا اورامان از دو بخش هورا به معنی اهورا و مان به معانی خانه، جایگاه و سرزمین تشکیل شده و در واقع به معنای سرزمین اهورایی و جایگاه اهورامزدا است.
قدمت و تاریخ هورامان
بر اساس تحقیقات باستان شناسی، قدیمی ترین ساکنان غرب ایران که هورامان نیز جزئی از آن است، مردمانی به نام کرتو در حدود هزاره هشتم قبل از میلاد بوده اند. آنها معیشت شان را از دامداری می گذراندند و زندگی کوچ نشینی داشتند. بعدها و در حدود هزاره دوم قبل از میلاد، اولین دسته از آنان یکجانشین شدند. و اولین شهر را در منطقه هورامان بنانهادند. این شهر معروف باستانی که در منطقه ای به نام آتورگه قرار گرفته بود، «ءاتوور» نام داشت. و توسط آشوریان 3 هزار سال پیش به آتش کشیده شد. اکنون این شهر در زیر تلی از خاک مدفون است. آتورگه نام قدیمی مکانی در مجاورت پاوه امروزی است که شامل «حدفاصل بانوره تا روستای زردوئی» است. نام روستای زردوئی تا حدود 200 سال پیش «آتورگه» بوده است که بعدها به زردوئی تغییر نام یافت. بنابراین اولین یکجانشینان هورامان، اجداد مردم زردوئی هستند.
اطلس باستان شناسی اورامانات
در اطلس باستان شناسی اورامانات کرمانشاه 15 روستای منطقه به عنوان روستاهای شاخص انتخاب شدند. همچنین بیش از 100 اثر باستانی شناسایی شده است. این آثار تاریخی از دوره پارینه سنگی، نو سنگی، مس سنگی، مفرغ، آهن، تاریخی و اسلامی هستند.
در کاوش های باستان شناسی که از سال 1330 شمسی تا حدود سال 1397 انجام شده طی یازده فصل کاوش، باستان شناسان مطرح داخلی و خارجی مطالعات متعددی را انجام داده اند. محدوده این کاوش ها در شهرستان های پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی بوده که گزارش های آنها به صورت مجزا در طول سالیان گذشته داده شده است.
تهیه اطلس باستان شناسی کردستان به منظور جلوگیری از تخریب آثار باستانی آن و نیز تکمیل و تدوین پرونده ثبت جهانی این منطقه در دستور کار مسئولین قرار گرفته است.
مزایای ثبت جهانی هورامان
ثبت جهانی منطقه هورامان یا اورامانات باعث رونق اقتصادی، گردشگری و توجه بیشتر به بافت روستایی می شود. توسعه گردشگری منطقه را در پی خواهد داشت. و در نهایت باعث تحول اقتصادی بسیار مهم در غرب کشور می شود.
ثبت جهانی منطقه باعث مدیریت جهانی این منطقه با رویکرد بین المللی نیز می شود. از همه مهم تر موجب حفظ اصالت و فرهنگ کهن منطقه و حفاظت از آثار و بناهای تاریخی منطقه شده. و در نهایت توسعه پایدار در پی خواهد داشت.
جهانی شدن صنایع دستی هورامان نیز موجب ایجاد اشتغال پایدار برای هنرمندان این خطه می گردد.
اقدامات انجام شده در طول پروژه ثبت جهانی
در طی پنج سال آماده سازی و تدارکات پرونده ثبت جهانی هورامان در چند حوزه از جمله:. معماری، باستان شناسی، مرمت، مردم شناسی، مطالعات بافت و جی آی اس. پلان مدیریت و ثبت بافت های روستایی و آثار شاخص منطقه، ثبت آثار طبیعی و میراث ناملموس مطالعات و تحقیق گسترده انجام شده است.
طالب نیا معاون وزیر میراث فرهنگی و گردشگری بیان کرد. در حوزه اجرایی نیز مرمت بناهای شاخص از جمله مساجد و پل های تاریخی، ساماندهی بافت های روستایی در قالب طرح های مشارکتی مرمت بناها انجام شده. و زیر ساخت های لازم گردشگری از جمله توسعه خانه های بومگردی در روستاهای هورامان، موزه های مردم شناسی انجام شده است. و حوزه آموزش و مشارکت جوامع محلی هم فعالیت های متعددی در روستاها انجام شده است.
نظر مثبت ارزیاب یونسکو در سفر به ایران منظر فرهنگی هورامان
حسام محمود ارزیاب سازمان یونسکو در جریان بازدید از منطقه و ارزیابی پرونده ثبت جهانی هورامان گفت:. «منظر فرهنگی ترکیبی از طبیعت، فرهنگ، انسان و میراث ملموس و ناملموس است. اعتقاد من بر این است که اورامانات ترکیب کاملی از این اجزا است که به صورت جامع کنار هم قرار گرفته‌اند». وی همچنین از زیبایی طبیعی و جاذبه های مردم روستایی منطقه ابراز تعجب نمود. و گفت: من در مورد هنر ایرانی و هنرمندان آن شنیده بودم. ولی دیدن آنها از نزدیک یک تجربه به یاد ماندنی بود. وی همچنین از استقبال گرم مردم منطقه و مسئولین میراث فرهنگی و گردشگری تقدیر و تشکر نمود.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت و آدرس /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
برای دیدن مقاله در مورد جشنواره گل لاله دیزین، روستای برزک کاشان، روستای کرکبود طالقان و طالقان بهشت طبیعت گردان روی همین نوشته کلیک کنید.
نویسنده مقاله: منظر فرهنگی هورامان
خانم لاله مهری یاری
منابع:
خبرگزاری ایرنا، مهر و میراث آریا