سر در عالی قاپو قزوین، یادگار باشکوه دوران صفوی
سر در عالی قاپو قزوین که امروز از جاهای دیدنی قزوین است از بناهای عهد شاه طهماسب اول صفوی است. این بنا دروازه ای بلند برای ورود به دولتخانه حکومتی صفوی، یکی از هفت باغ سعادت‌آباد و عمارات شاهی است.
عالی قاپو به چه معناست؟
عالی قاپو یک واژه ترکی است و به نظر می رسد از تغییر «آلا قاپو» بوجود آمده است. آلا در ترکی به معنی رنگارنگ و قاپو به معنی در و دروازه است. بنابراین «عالی قاپو» به معنی دروازه رنگارنگ و یا دروازه بلند و رفیع است.
سر در عالی قاپو قزوین کجاست؟
این اثر تاریخی در تقاطع خیابان پیغمبریه با خیابان شهید انصاری واقع شده که درست مقابل خیابان معروف سپه (شهدای امروزی) قزوین است. مشاهده روی نقشه
درگاه رفیع عالی قاپو چه بنایی است؟
ارگ سلطنتی حکومت صفوی هفت دروازه یا درگاه داشته که به خیابان و میدان شاه باز می شده اند. از بین آنها تنها در اصلی جنوبی به نام سر در عالی قاپو باقی مانده است. اين بنا نخست در دوره شاه طهماسب یکم ساخته شده و در زمان شاه عباس اول به صورت كنونی تغيير شكل يافته است. این مدخل از عهد شاه طهماسب تا به عصر حاضر، شاهد وقایع سیاسی، تاریخی و اجتماعی بسیاری بوده‌است.
تزیینات و ویژگی های معماری سر در عالی قاپو
بر پيشانی اين سر در رفيع كه ۱۷ متر ارتفاع و قوسی تيزه دار دارد، كتيبه ای با كاشی معرق به خط ثلث از عليرضا عباسی جلوه گر است. عليرضا عباسی، نقاش و خطاط معروف عهد صفويه است.
بر فراز سر در، پنجره ی مشبك بزرگی از كاشی قرارگرفته است. بيش از دو گــوشوار بلند در طرفين سر در كه بر بالای طاق نمايی واقع شده بنا را به ساختمان های همجوار پيوند می داده است. سه رديف طاقنمای كشيده در هر طرف وجود دارد.
لچكی های ايوان دارای كاشی كاری معرق با طرح گره بندی است و داخل ايوان از دو طرف دو سكوی بزرگ با ازاره سنگی خودنمايی می كند.
دو فيلپوش ايوان كه نيم گنبد بر روی آنها قرار گرفته نشان از مقرنس كاری در دوره های پيشين دارد كه متاسفانه از بين رفته است.
هشتی بزرگی كه پس از جلو خان سر در، قرار گرفته و دارای پلان هشت نگينی است به كتيبه ای از نستعليق ممتاز و نقوش سحر انگيز ديواری مزين است. سقف هشتی مرتفع و از كاربندی و كاشی كاری برخوردار می باشد.
در طرفين محور ورودی آن اتاق های نگهبانی قرار دارد. پلكان های واقع در هشتی به طبقه بالا كه جايگاه كوفتن نقاره بوده راه می يابند. اين عمارت با شكوه در ابتدای خيابان سپه (خیابان شهدای امروزی) ـ نخستين خيابان ايرانی ـ قرار گرفته است.
دروازه عالی قاپو به چه بناهایی در داخل ارگ شاهی باز می شد؟
سر در عالی قاپو درگاه رفیع و عالی برای ورود به ارگ سلطنتی صفوی و عمارات آن بود. این عمارات شامل: باغ باصفای سعادت آباد، عمارت کلاه فرنگی یا ارشی خانه (امروزه به آن کاخ چهلستون می گویند). حرمسرای شاه، باغ و عمارت دیوانخانه و ایوان چهلستون (دوره پهلوی تخریب شد). عمارات جهان نما (تخریب شده)، استخری بزرگ، باغ ها، باغچه ها، حوض ها، جوی های آب، درختان و گلکاری ها. و نیز دیوار و حصاری به دور کل مجموعه که از طریق هفت دروازه به آن ورود می کردند.
باب جنت در کجای شهر قزوین قرار داشت؟
شاه طهماسب صفوی در هنگام جا به جایی پایتخت از تبریز به قزوین در سال 965 ه.ق دستور ساخت ارگ شاهی که در بالا ذکر شد را داد. همچنین دستور طراحی و ساخت سر در عالی قاپو که به نخستین و قدیمی ترین خیابان طراحی شده در ایران گشوده می شد را صادر کرد. شاه طهماسب اول به امیران، وزیران و اعیان و لشکریان دستور داد که منازل خود را در دو سوی خیابان سپه بسازند. سپس این بخش از شهر «جعفر آباد» با لقب «باب جنت» نامیده شد.
مکان های دیدنی شهر قزوین سر در عالی قاپو قزوین
برای دیدن سایر مکان های دیدنی قزوین مانند حمام تاریخی حمام قجر قزوین کلیک کنید.
جاذبه های طبیعی سر در عالی قاپو قزوین
برای دیدن درباره قلعه الموت قلعه حسن صباح و طرفدارانش و نیز دریاچه زیبای اوان الموت کلیک کنید.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
نویسنده مقاله و عکاس:
خانم لاله مهریاری
منابع:
1- مقاله «باز آفرینی شهر شاهی صفوی قزوین از متون و اسناد تاریخی»، مجله هویت شهر، شماره چهاردهم، سال هفتم، تابستان 92، نوشته مهندس احسان دیزانی
2- سایت شهرداری قزوین
3- سایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین