تپه باستانی گوراب ملایر، تپه تاریخی مهم غرب ایران
تپه باستانی گوراب ملایر یا تپه باستانی قلعه بلنده جوراب ملایر یکی از جاهای دیدنی ملایر است که در روستایی به همین نام در مجاورت محور مواصلاتی ملایر به اراک در 12 کیلومتری جنوب شرق شهر ملایر واقع شده است. روستای گوراب در زمین های مسطح آبرفتی حاشیه غربی کوه های لشکردر و کوه سرده قرار دارد. به دلیل وجود منابع آبی و حاصلخیز بودن دشت از دیرباز محل اقامت اقوام ماقبل تاریخ، تاریخی و اسلامی بوده است. پیرامون این روستا را باغ های باصفای انگور و میوه فرا گرفته است.
چرا تپه گوراب ملایر مهم است؟
تپه باستانی گوراب ملایر به دلیل وجود اطلاعات و آثاری از دوره های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی به عنوان یکی از معتبرترین تپه های باستانی غرب کشور مطرح است. پژوهش های میدانی باستان شناسی در تپه گوراب در سال 1385 به سرپرستی علی خاکسار انجام گرفت. این تپه با نام تپه جوراب در تاریخ 53/12/24 به شماره 1042 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برای دیدن تپه باستانی نوشیجان ملایر اینجا را کلیک کنید.
چه دوره های تاریخی در تپه گوراب ملایر شناخته شده است؟
پژوهش ها منجر به شناسایی آثاری از هشت دوره تاریخی که شامل دوره مس و سنگ (هزاره پنجم و چهارم قبل از میلاد)، دوره مفرغ (هزاره سوم قبل از میلاد)، عصر آهن (هزاره دوم و اول قبل از میلاد)، هخامنشی، اشکانی، ساسانی، آثاری از اوایل دوران اسلامی، سلجوقی و ایلخانی گردید.
برای دیدن شهر زیر زمینی اویی نوش آباد روی همین نوشته کلیک کنید.
دوره های فرهنگی مهم پیش از تاریخ در تپه گوراب
دوره مس و سنگ
از ادوار فرهنگی مهم گوراب می توان به آثار و یافته های مس و سنگی اشاره نمود. در میان یافته های فرهنگی آن، تعدادی سفال یافت شد. ولی شواهدی از معماری این دوره یافته نشد. آثار و یافته های دوره مس و سنگ تپه گوراب قابل مقایسه با سایر محوطه های مس و سنگ غرب ایران مانند تپه گودین، سیاه بید قدیم و ماران است.
سفال های دوره مس و سنگ
بررسی گونه شناختی و تطبیقی سفالهای مس و سنگ تپه گوراب نشان میدهد که درمجموع 4 نوع سفال در دوران مس و سنگ گوراب میتوان شناسایی کرد. تمامی سفالهای این عصر تقریباً دست سازند و در ساخت تعداد کمی از آنها از چرخ سفالگری استفاده شده است. در اواخر دوران مس و سنگ جدید با اختراع چرخ سفالگری بر تنوع و ظرافت سفالها افزوده میشود. در این مرحله سفالگران به جهت استحکام بخشی سفالها، مواد کانی را به مادۀ چسبانندۀ آنها اضافه می کنند. همچنین نتایج نشان میدهد که گونه های سفالی مس و سنگ تپه گوراب ازلحاظ فرمی و شکلی بیشترین شباهت را به مجموعه های سفالی حوزه غرب ایران و زاگرس مرکزی دارند. به ویژه محوطه های گودین تپه، سه گابی و برخی از محوطه های بررسی شده دشتهای نهاوند، کنگاور، صحنه و هرسین.
دوره مفرغ یا فرهنگ یانیق
یکی از غنی ترین دوره های شناسایی شده در تپه گوراب مربوط به عصر مفرغ یا فرهنگ یانیق است. این تپه اطلاعات بسیار ارزشمندی از فرهنگ و هنر این دوره از جمله سفال خاص دوره یانیق را معرفی می نماید.
ویژگی های دوره مفرغ یا یانیق
دوره فرهنگی یانیق دوره ای است از نیمه دوم هزاره چهارم تـا نیمه هزاره سوم ق.م. تغییرات شگرفی در جهان، به خصوص در خاور نزدیک، به منصه ظهور رسید. در این برهه در نقاط مختلف جهان اتفاقات سیاسی و اجتماعی جدید در حال انفجار بود. از جمله پادشاهان، شهرها، ارتش ها، دیوان سالاران، تولیدات اقتصادی تخصصی به مقدار زیاد، نظامهای رسمی و تجارت بین منطقه ای و فرامنطقه ای فزاینده. این تغییرات انگیزه ای برای دامداران کوچ رو، کشاورزان روستانشین و صنعتگران تاجر ایجاد نمود تا سبکهای زندگی خود را با تغییرات جدید تطبیق دهند.
عصر مفرغ در تپه باستانی گوراب ملایر
نتایج تحقیقات نشان میدهد که یافته های سفالی تپه گوراب قابل مقایسه با سایر محوطه های یانیقی موجود در ایران از جمله: تپه پیسا، گودین تپه، یانیق تپه، گوی تپه و گل تپه. و نیز محوطه های یانیقی موجود در خارج از ایران از جمله در شرق ترکیه و منطقه قفقاز اسـت.
بررسی ها و پژوهش ها بیشتر در راستای شناسایی دوره های پیش از تاریخ بوده و دوره های پس از تاریخ کمتر مورد مطالعه بوده است.
برای دیدن جاذبه های ملایر: تپه باستانی نوشیجان و مقبره سیف الدوله ملایر اینجا را کلیک کنید.
برای دیدن خانه موزه لطفعلیان ملایر روی همین نوشته کلیک کنید.
منابع:
1- مقاله بررسی فرهنگ یانیق در زاگرس مرکزی براساس کاوش لایه نگاری در تپه باستانی گوراب ملایر. نویسندگان: علی خاکسار، اسماعیل همتی ازندریانی، آصف نوروزی
2- مقاله بررسی و تحلیل دوره مس و سنگ دشت ملایر با استناد بر کاوش لایه نگاری تپه گوراب. نویسندگان: علی خاکسار، پروانه احمد طجری
2- سایت اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان ملایر
نویسنده مقاله و عکس ها:
خانم لاله مهریاری