موزه آبگینه و سفالینه، جاهای دیدنی تهران
موزه آبگینه و سفالینه های ایران یکی از معروف ترین و جذاب ترین موزه های تهران در زمینه شیشه و سفال است. در این موزه تخصصی با سیر تاریخی تحول شیشه و سفال از هزاره های پیش از تاریخ تا دوران اسلامی آشنا می شوید. این موزه در بنایی قاجاری زیبا و مجلل موسوم به مجموعه قوام در وسط باغی به وسعت هفت هزار متر مربع در خیابان سی تیر (قوام‌السلطنه سابق) واقع شده است که در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردیده است.
پیشنهاد ما: خانه تاریخی دبیرالملک تهران
تاریخچه عمارت قوام یا موزه آبگینه:
موزه آبگینه و سفالینه ایران، تا سال 1330 ش. خانه و محل کار قوام‌السلطنه (نخست‌وزیر در دوران احمدشاه قاجار و دوران پهلوی) در تهران بود. بعد از آن، از سال 1332 به مدت هفت سال در اختیار سفارت مصر قرار گرفت و در سال‌های بعد به ترتیب سفارت افغانستان و بانک بازرگانی ایران بوده است. در سال 1354 ش. عمارت قوام، که خود به‌مانند موزه‌ای جذاب از معماری و هنر است به دفتر فرح پهلوی فروخته شد. پس از آن به منظور تأسیس موزه تخصصی سفال و شیشه به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار می‌گردد.
پیشنهاد ما: موزه پست و ارتباطات
معماری داخلی ساختمان موزه آبگینه و سفالینه:
عمارت زیبا و مجلل موزه آبگینه دارای پلان هشت ضلعی است و در سه طبقه (زیرِ همکف، همکف و طبقه اول) با زیربنای بیش از هزار مترمربع با تلفیق معماری ایرانی- اروپایی ساخته شده است. سبک تلفیق معماری ایرانی و اروپایی در اواخر دوران قاجار بسیار معمول بود. تزیینات نمای ساختمان شامل 51 طرح نقش برجسته آجری که طرح های گل و بوته و هندسی هستند، یادآور دوران سلجوقی بوده است. وجود ایوان و ستون‌های کناری ورودی ساختمان، از شاخصه‌های معماری دوران اواخر قاجار و پهلوی اول است.
در هر جای این ساختمان هنر ایرانی با تزیینات بسیاری مانند آینه‌کاری، گچبری، در و پنجره‌های چوبی منبت‌کاری شده وجود دارد. همچنین پله های چوبی بسیار زیبا در وسط خانه، برگرفته از ساختمان‌های روسی قرن هجدهم و نوزدهم میلادی است. نقش های پیچیده‌ی کنده‌کاری شده بر سنگ و ستون‌ها از ویژگی‌های شاخص خانه های ثروتمندان دوره قاجار بود. حوض خانه که دارای کاشی کاری های برجسته و زیبا با طرح تصاویر شاهنامه ای است در طبقه پایین ساختمان قرار گرفته و امروزه به عنوان گالری موزه از آن استفاده می شود.
جاهای دیدنی نزدیک: سردر باغ ملی تهران
درباره معمار و طراح موزه:
طراحی و تبدیل عمارت قوام، به موزه آبگینه و سفالینه های ایران، به دست معمار و مهندس معروف اتریشی «هانس هولاین» انجام می شود. هولاین با الهام از عناصر اصلی و ویژگی های فرمی معماری ایران، قبل و بعد از اسلام، اقدام به طراحی و ساخت تالارها و ویترین های موزه می کند.
موزه دارای شش تالار مختلف است که هر یک به نمایش اشیاء تاریخی دوران خاصی می پردازد. از سایر قسمت های موزه می توان به غرفه محصولات فرهنگی، کتابخانه که دارای چهار هزار جلد کتاب تخصصی در زمینه هنر، تاریخ، معماری و صنایع دستی است و بخش اداری اشاره کرد.
بازدید مجازی و آنلاین از موزه آبگینه و سفالینه ایران
اگر فرصت کافی برای بازدید از این موزه با ارزش را ندارید و یا میخواهید رایگان بازدید کنید، میتوانید به راحتی به صورت آنلاین و مجازی مشاهده کنید. کافی است روی لینک زیر کلیک کنید:
اما اگر مثل ما علاقه زیادی به آثار تاریخی فرهنگی دارید، با پوپک تراول همسفر شوید تا شما را با بخش های مختلف موزه آشنا کنیم:
آثار سفال و شیشه قبل از اسلام:
آثار شیشه و سفال پیش از اسلام در تالارهای سمعی- بصری، تالار مینا و تالار بلور قرار دارند و در طبقه همکف هستند.
بخش ورودی موزه:
در بخش ورودی موزه می توانیم ابزارها، انواع مواد (سیلیس، اکسیدهای فلزی و…) و رنگ‌هایی که در ساخت شیشه استفاده می‌شوند و همچنین نمونه‌هایی از اشیاء شیشه‌ای را ببینیم.
تالار سمعی و بصری یا پیش از تاریخ:
در این تالار می توانیم یک گور نمادین پیش از تاریخ، که در آن اسکلتی با وسایل زندگی و زیورآلاتش دفن شده، مشاهده کنیم. این گور به ما نشان می دهد، مردمان گذشته گمان می کردند که در دنیای بعدی هم به این وسایل زندگی، نیاز پیدا می کنند.
تالار مینا:
در تالار مینا که ویترین هایش به زیبایی، با الهام از معماری هخامنشی طراحی شده، می توانیم قدیمی ترین اشیاء سفالی و شیشه ای در ایران را مشاهده کنیم.
جالب است بدانیم که قدیمی ترین میله های شیشه ای از چغازنبیل (زیگورات یا پرستشگاه ایران باستان در شوش) در حدود دو هزار سال قبل از میلاد یافت شده است.
همچنین انواع زیور آلات، و مهره های شیشه ای ا دوران اشکانی که مخصوص اشراف و اعیان بوده و نیز عطردان های شیشه ای ادر این تالار نمایش داده شده است.
یکی از شاخص ترین سفالینه های پیش از تاریخ، خمره ای سفالین با قدمت حدود پنج هزار سال است که با نقوش برجسته به شرح افسانه گیلگمش می پردازد. این خمره نگهداریِ غلات، در نهاوندِ استان همدان کشف شده است. ما در مورد افسانه شگفت آور گیلگمش در انتهای مقاله توضیخ داده ایم.
همچنین مجسمه سفالین گاو کوهاندار (وَرزا) که از تپه مارلیک گیلان بدست آمده نیز قابل مشاهده است. به غیر از ایران سفالینه های تمدن های باستانی کشورهای همسایه همچون مجسمه های کوچک نظر قربان و ظروف سفالین دیگر را نیز می بینیم.
پیشنهاد ما: کاخ عمارت مسعودیه تهران
تالار بلور:
تالار بلور دارای ویترین های بسیار دیدنی است که از ستون های تخت جمشید و همچنین سنگ نگاره نقش رستم الهام گرفته است. در این تالار ما می توانیم با اشیاء آبگینه از هزار سال پیش از میلاد تا ابتدای دوران اسلامی آشنا شویم. ظروف شیشه ای کاربردهای مختلفی از جمله آیینی، تزیینی و یا طب و پزشکی داشته اند. نقوش روی این ظروف به صورت کنده کاری و تراش، قالبی و نقوش فشرده هستند.
موزه جذاب: موزه رضا عباسی تهران
آثار سفال و شیشه پس از اسلام:
اگر از پله ها به طبقه بالا برویم، تالارهای صدف، زرین فام و لاجورد جلب توجه میکنند. این سالن ها هریک به نمایش اشیاء یکی از دوران اسلامی اختصاص یافته اند.
تالار صدف:
سالنی که در سرسرای طبقه بالا به شکل صدف می بینیم، تالار صدف نام دارد که در داخل آن اشیاء سفالین و شیشه ای دوران اسلامی از قرون سوم تا هفتم ه.ق قرار گرفته اند. آثار آبگینه تزیینات متفاوتی از مینا و خط کوفی دارند. آثار سفالین هم نقوش متفاوتی از گل، پرنده، درخت و حیوانات دارند. همچنین در این تالار کاسه ای مربوط به پیروان مندایی می توان مشاهده کرد.
تالار زرین‌فام:
آثاری که در این تالار می بینیم زرین فام و طلا گونه هستند. این نام تکنیکی است که لعاب براق و بسیار زیبایی به ظروف که اغلب اشرافی بودند، می دهد. روی برخی ظروف که قدمت قرن چهارم تا هفتم ه.ق دارند، خط نوشته هایی با مضمون ضرب المثل، داستان های نظامی شاهنامه و حتی دعا وجود دارد که بسیار زیبا هستند. ظروف شیشه ای در این تالار هم، بیشتر به شکل جانوران و با تزیینات افزوده هستند.
یکی از ظروف شاخص این بخش، ظرف آجیل خوری با هفت قسمت مختلف است که به آن ظرف هفت سین نیز می گویند. این ظرف هفتصد ساله از خمیر خاک شیشه و به شکل دو جداره ساخته شده که در گرگان کشف شده است.
تالار لاجورد:
تالار لاجورد به دو قسمت اول و دوم تقسیم می شود و به نمایش آثار آبگینه و سفالینه از عصر ایلخانی، تیموریان، صفویان تا قاجاریه می پردازد. چیزی که در این سالن جلب توجه میکند، ویترین هایی است که شکل چادرهای مغولی و برج مقبره های دوران ایلخانی را تداعی میکند. تکنیک سفالینه لاجوردی بعد از منسوخ شدن ساخت ظروف مینایی، بین سفالگران دوره ایلخانی رایج شد. در این نوع سفالینه، پس از پوشش لعاب لاجوردی بر روی ظروف، طرحهای تزئینی بر آن نقاشی می شد.
تالار لاجورد یک:
ظروف لعاب دار فیروزه ای زیبا با نقوش برجسته یا قلم مشکی را در این تالار می توانیم ببینیم. این اشیاء متعلق به قرن ششم هجری هستند که در گرگان ساخته شده اند. سایر ظروف شیشه و سفالین از دوران مغولان هستند که در همین سالن نمایش داده شده اند.
پیشنهاد ما: موزه زیبای فرش تهران
تالار لاجورد دو:
در تالار دوم ما می توانیم با اشیاء قرون دهم تا سیزدهم هجری یعنی تیموریان تا قاجار آشنا شویم. از جمله آثار چشم نواز میزی از جنس کاشی لعابدار است که نقوش شاهنامه ای در آن به زیبایی تصویر شده است.
سرسراها:
سرسرای طبقه همکف به نمایش ظروف بلورین اوپالین اختصاص یافته که در قرنهای هجده و نوزده میلادی توسط اشراف و اعیان ایران از اروپا وارد ایران شد که ظروفی تراش خورده و نقاشی شده است.
در سرسرای طبقه بالا ظروف سفالین ایرانی که با تکنیک های مختلف تزیین شده اند، توجه بیننده را جلب میکنند. تکنیک هایی چون نقاشی روی لعاب، زیر لعاب، لعاب فیروزه ای، مشبک یا سوزنی.
میتوان گفت با دیدن همه ظروف ما با سیر تحول تاریخی سفال و شیشه در ایران به خوبی آشنا می شویم. همچنین برای آشنایی بیشتر می توانیم مجموعه آثار سفالین و شیشه را در موزه ملی ایران نیز ببینیم.
موزه شیشه و سفال تهران کجاست؟ آدرس، تلفن و ساعت بازدید موزه
آدرس و نشانی موزه: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر، نرسیده به خیابان جمهوری، پلاک 59
شماره تلفن: 4 و 66708153
ساعات بازدید همه روزه به جز تعطیلات رسمی و ایام شهادت: نیمه اول سال 9 الی 18 و نیمه دوم سال 8 الی 17
دسترسی به موزه از طریق مترو: نزدیک ترین ایستگاههای مترو، ایستگاه امام خمینی، ایستگاه سعدی و ایستگاه میدان حسن آباد است که هر کدام حدود ده تا پانزده دقیقه تا موزه آبگینه و سفالینه پیاده روی دارند. البته در حین پیاده روی سایت موزه های دیگری مثل موزه ملک، موزه پست، موزه ملی ایران (ایران باستان) در مسیر شما هستند.
موزه آبگینه و سفالینه روی نقشه گوگل
درباره گیل گمش
گیل گمش موجودی افسانه ای است که قدیمی‌ترین حماسه شناخته شده بشری محسوب شده و خاستگاه آن بین النهرین و کوههای غرب ایران است. این داستان به سه تا چهار هزار سال ق.م برمی‌گردد و به صورت نمادین، انتقال بشر از دوران پارینه سنگی به شهرنشینی را در تمدن بابل بازگو میکند.
گیل گمش نیم انسان و نیم خدا است و مظهر انسان حاکم در دوران شهر نشینی به شمار می رود. او به وسیله عشق یک زن، با انکیدو که انسان آزاده (انسان عصر حجر) است، آشنا می شود. ابتدا به عنوان دشمن با او می جنگد، اما بعد، مهر او در دلش می افتد. اما این دوستی کوتاه است و انکیدو که آرزوی زندگی آزاد خود را، در دشت ها دارد، فنا شده می میرد. گیل گمش به دنبال جاودانگی می رود و بسیار شجاعت از خود نشان می دهد تا مرگ را از خود برهاند. اما سرانجام تسلیم سرنوشت می شود. نقوش این حماسه شگفت انگیز بر روی خمره ای که در بالا ذکر کردیم برجسته سازی شده و در تالار مینای موزه، می توانید آن را ببینید.
معنی واژه آبگینه:
در لغت نامه دهخدا، آبگینه به معنی شیشه و جسمی جامد غیر حاجب ماوراء که از ذوب سنگ آتش زنه (چخماق) با قلیا (ملح القلی) سازند، آمده است.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
نویسنده مقاله موزه آبگینه و سفالینه و عکاس:
خانم لاله مهریاری
منابع:
1- سایت رسمی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهران
2- مقاله خاک، آتش و شیشه- مصاحبه با آقای آرش نور آقایی، روزنامه همشهری
3- سایت رسمی ویزیت ایران