میدان مشق تهران قدیم، گذرگاه فرهنگی تاریخی امروز
میدان مشق تهران قدیم در نزدیکی میدان توپخانه، از زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار که یک میدان تمرین نظامی بود، تا امروز که به یک مکان دیدنی و تاریخی در تهران تبدیل شده است، شاهد حوادث زیادی بوده است. حوادثی مثل به دار آویختن «میرزا رضای کرمانی» قاتل ناصرالدین شاه، تا به قدرت رسیدن رضاخان میرپنج که طومار سلسله قاجار را در هم پیچید و سردر باغ ملی را به عنوان نماد قدرت خود ساخت و یا فرود اولین هواپیما در ایران که در میدان مشق اتفاق افتاد. امروز هم میدان مشق، با داشتن عمارت قزاقخانه، کاخ وزارت امور خارجه، موزه ارتباطات، موزه ملک و غیره، قطب مهم تاریخی، گردشگری و موزه ای تهران است.
میدان مشق تهران کجاست؟ ساعات بازدید
میدان مشق تهران در خیابان امام خمینی (سپه سابق)، در نزدیکی میدان امام خمینی یا میدان توپخانه قدیم، سردر باغ ملی واقع شده است.
بازدید از میدان مشق، بناهای تاریخی و موزه ها به صورت عمومی برای همه امکان پذیر است و محدودیت سنی ندارد. اما به دلیل تعداد زیاد موزه ها، دیدن همه آنها در یک روز برنامه فشرده و دشواری خواهد بود. بنابراین بهتر است چند تا از مکان های مورد علاقه را انتخاب و بازدید کنید.
ورود به میدان مشق از طریق سردر باغ ملی از خیابان امام خمینی (سپه) میسر است و نیازی به بلیط و یا ورودی ندارد. اما موزه ها هریک جداگانه به بلیط احتیاج دارند. ساختمان های وزارت امور خارجه و بناهای اداری دیگر امکان بازدید ندارند، بلکه تنها از بیرون ساختمان می توان بازدید یا عکاسی کرد.
ساعت بازدید از میدان مشق در روزهای کاری رسمی و غیر تعطیل سال از ساعت 9 صبح 4 بعد از ظهر است. به دلیل برقراری امنیت برای بناهای امور خارجه نمی توانید بعد از ساعت اداری به میدان مشق وارد شوید.
بنابراین بهتر است ساعات اداری در روزهای کاری رسمی هفته را برای بازدید انتخاب کنیم.
برای عکاسی در میدان مشق معمولا فصل بهار و پاییز زیبایی و جلوه خاصی دارد. همچنین در فصل تابستان هم گردشگران زیادی جذب این مجموعه می شوند.
دیدنی های میدان مشق
قرار گرفتن در فضای تاریخی میدان مشق و قدم زدن در پیاده راه ملل خود جاذبه ای است که هر بازدیدکننده ای باید تجربه کند. دیدنی های میدان مشق بسیار منحصربفرد هستند. از سردر باغ ملی باشکوه، که دروازه ای به تاریخ پهلوی است تا عمارت تاریخی قزاقخانه که به دانشگاه هنر تبدیل شده و یا عمارت شکوهمند پست و گمرک قدیم که امروزه به موزه ارتباطات و پست ایران تبدیل شده است.
همچنین موزه ملی یا ایران باستان، موزه دوران اسلامی و موزه علوم و فناوری امروزه بخشی از جاذبه های میدان مشق هستند. همچنین موزه و کتابخانه ملک برای علاقمندان به تاریخ و فرهنگ جذاب است.یکی از موزه های متفاوت، زندان مخوف ساواک است که زندانی های سیاسی در آن نگهداری می شدند و اکنون موزه عبرت است.
تاریخچه میدان مشق
از ابتدا تا میانه سلطنت قاجار، از میدان توپخانه قدیم به عنوان میدان مشق و اسب دوانی استفاده می شد. اما با آغاز جنگ اول میان ایران و روسیه در حدود سال 1222ه.ق، فتحعلی شاه و عباس میرزا برای مقابله با ارتش روسیه دست به دامان فرانسه شدند. دولت فرانسه هم ژنرال گاردان را همراه با هیئتی برای تقویت نظام ایران به تهران فرستاد. در این زمان بود که برای اولین بار فضای میدان مشق به طور اختصاصی برای تربیت پیاده نظام در زمینی به مساحت 430 قدم در 540 قدم (در حدود 25 هکتار) در خارج از شهر و در کنار خندق شمالی ساخته شد.
ساخت عمارت قزاقخانه
پس از سفر ناصرالدین شاه به روسیه در سال 1296 ه.ق، به درخواست شاه، هیئت نظامی روسی، نیرویی موسوم به «بریگاد قزاق» را تشکیل داده و عمارت قزاقخانه را در قسمت شمال میدان مشق احداث کردند. از این پس میدان مشق به یکی از مهم ترین مراکز نظامی پایتخت و مقر اصلی نیروهای قزاق تبدیل شد.
در همین زمان سردر ناصری نیز در گوشه جنوب شرقی میدان ساخته شد که ناصرالدین شاه بر بالای آن رژه و تمرینات قزاق ها را تماشا میکرد.
میدان مشق در دوره رضاخان
رضاشاه که به عنوان یک سرباز ساده در سن نوجوانی به قزاقخانه پیوست، خیلی زود مراحل ترقی را پیمود و با استعداد و شجاعتی که داشت توانست سرانجام در جریان کودتای سوم اسفند 1299 ه.ش از میدان مشق و قزاقخانه به عنوان یکی از مراکز اصلی هدایت عملیات کودتا استفاده کرد.
سردر باغ ملی
رضاخان پس از پیروزی، به مقام «سردار سپه» یا وزیر جنگ در دوران احمد شاه قاجار منصوب شد. وی ابتدا سردر ناصری را تخریب کرد و به جای آن «سردر میدان مشق» یا سردر باغ ملی امروزی را بین سالهای 1301 تا 1304 شمسی بنا کرد. این دروازه زیبا تا قبل از ساخت میدان آزادی، نماد شهر تهران بود. کاشی ها و تزیینات سردر همگی در وصف شجاعت و رشادت رضاخان طراحی شده است.
تبدیل میدان مشق به باغ ملی در دوره رضاشاه
در سال 1306 شمسی، متصدیان بلدیه اقدام به احداث اولین پارک شهری عمومی در ایران در محل میدان مشق می نمایند و آن را «باغ ملی» می نامند. بدین ترتیب، «میدان مشق» به «باغ ملی» تغییر نام یافت. قرار بود در باغ ملی شهربازی و فضای مفرح شهری برای مردم احداث شود.
اما با گذشت مدت زمان کمی، اداره بلدیه تصمیم گرفت به جای پارک عمومی، از فضای بزرگ و جذاب میدان مشق برای احداث ساختمان های اداری به شکل متمرکز استفاده کند.
اتفاقات و حوادث میدان مشق
محوطه باغ ملی یا میدان مشق، در طول تاریخ، اتفاقهای زیادی به خود دیده است؛ «میرزا رضا کرمانی» قاتل ناصرالدین شاه، در این میدان به دار آویخته شد. اولین هواپیما در ایران، در زمان جنگ جهانی اول در میدان مشق فرود آمد. این هواپیما مدتی در میدان مشق نگه داشته شد و مردم برای دیدن آن به میدان می آمدند. توپ مرواری لحظه آغاز سال نو را در میدان مشق به همه خبر میداد.
پرواز نخستین بالن در شهر، در این میدان اتفاق افتاد و «شیخ فضل الله نوری» در همین میدان اعدام شد. دو پسر بچه‌ی انگلیسی در میدان مشق نمایش دوچرخه سواری میدادند و این اولین مواجهه تهرانی‌ها با دوچرخه بود. پیش از آن کودکان و جوانان شهر در محوطه‌ی خاکی این میدان الک دولک بازی می‌کردند. این میدان، «اولین»های زیادی را از سر گذرانده است.
ساختمان و بناهای میدان مشق
بناهای تاریخی و سیاسی مهمی در محوطه میدان مشق در طول 200 سال گذشته ساخته شده که عبارتند از:
عمارت قزاقخانه (دانشگاه هنر)
عمارت قزاقخانه قدیمی ترین بنای میدان مشق است که در دوره ناصرالدین شاه ساخته شد و بریگاد یا نیروی قزاق در آن جای گرفتند. این بنا که به سبک نئوکلاسیک روسی ساخته شده، اولین بنای اداری-حکومتی در ایران است که به شیوه وارداتی اروپایی احداث شد.
شرکت نفت ایران-انگلیس یا بریتیش پترولیوم (ساختمان شماره 3 وزارت امور خارجه)
در سال 1307 ه.ش ساختمان «شرکت نفت ایران و انگلیس» یا «بریتیش پترولیوم» به سبک تلفیقی آرت دکو و سنت گرا در جنوب میدان و مجاورت سردر باغ ملی احداث شد. این بنا امروز در اختیار وزارت امور خارجه است.
اداره پست بلدیه قدیم (موزه پست و ارتباطات)
ساختمان اداره پست بلدیه در سال 1313 شمسی به زیبایی و به سبک تلفیقی ایرانی-اصفهانی و نئو کلاسیک غربی ساخته شد که امروزه موزه پست و ارتباطات ایران است.
تالار آینه در کاخ شهربانی تهران قدیم (ساختمان شماره 9 وزارت امور خارجه)
کاخ شهربانی تهران قدیم بزرگترین طرحی است که به سبک ملی در سال 1312 شمسی بنا شده است. در این شیوه نمادهای باستانی ایرانی بر مبنای تفکر ملی گرایانه به شیوه معماری پیش از اسلام یعنی معماری هخامنشی و ساسانی توجه شده است.
باشکوه ترین قسمت بنا، پلکان ورودی است که سنگ تراشی ها، ستون ها و سرستون ها عظمت تخت جمشید را در ذهن تداعی میکند. طراح و معمار بنا «گابریل گورکیان» ارمنی است. همچنین زیبایی و تلألؤ تالار آینه این کاخ باعث شگفتی و گرفتن عکس یادگاری میهمانان خارجی می شود.
ساختمان وزارت امور خارجه (ساختمان شماره 1 و 2)
از دیگر بناهای جالب توجه کاخ وزارت امور خارجه است که بین سالهای 1312 تا 1318 ه.ش به سبک آرت دکو و با الهام از معماری دوران هخامنشی و بنای باستانی کعبه زرتشت در نقش رستم ساخته شده است. این بنا اکنون ساختمان شماره 1 و 2 امور خارجه است.
موزه ایران باستان (موزه ملی ایران)
بناهای دیگری که سابقاً در محوطه میدان مشق بوده و امروزه در مجاورت خیابان سی تیر و گذر گردشگری آن واقع شده، موزه ایران باستان است که در سال 1316 شمسی با طراحی معمار فرانسوی مشهور آندره گدار ساخته شد. کتابخانه ملی هم در همین سال ساخته شد که امروزه موزه علوم و فناوری است.
توقیفگاه نظمیه، بازداشتگاه ساواک و موزه عبرت
ساختمان اداره تشکیلات نظمیه کل مملکتی و ساختمان توقیفگاه نظمیه توسط یک گروه آلمانی طراحی و در سال 1316 احداث شد. این بنا در دوران محمدرضا شاه بازداشتگاه زندانیان سیاسی ساواک بود که امروزه به موزه عبرت تغییر یافت.
سایر بناهایی که در دوره پهلوی اول به مجموعه بناهای میدان مشق اضافه شدند عبارتند از:
موسسه شیر و خورشید، دواخانه شبانه سپه، اداره ثبت اسناد و املاک کشور، هنرستان بانوان، بانک پهلوی و باشگاه افسران.
موزه و کتابخانه ملک
در دوره پهلوی دوم موزه دوران اسلامی و در دوران انقلاب اسلامی کتابخانه و موزه ملک (1375 ش) در محوطه باغ ملی ساخته شدند.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.