چشمه مرتضی علی طبس
چشمه مرتضی علی جاذبه ای طبیعی و منحصربفرد است که در دل کویر و بیابان های خشک ایران در شهرستان طبس، استان خراسان جنوبی واقع شده است. چشمه های جوشان آب سرد و گرم که به طور همزمان در دره جاری می شوند، گردشگران را به شگفتی و وجد می آورند. این مکان به دلیل ویژگی های خاصی که دارد با داستانهای افسانه ای همراه است.
با ما همراه شوید تا این منطقه زیبا را ببینیم.
پیشنهاد ما: قلعه خشتی نوش آباد کاشان
چشمه مرتضی علی کجاست؟
ژئوپارک طبس در شمال غرب استان خراسان جنوبی و در مرکز ایران قرار گرفته است. اکوسیستم این منطقه بیابانی و دارای اقلیم گرم و خشک است و بیشتر بخش های آن را دشت های هموار و وسیع و کویر تشکیل داده است. البته در کنار این منطقه کویری، مناطق کوهستانی هم وجود دارند و همین مجاورت باعث پدید آمدن پوشش های گیاهی و جانوری خاصی شده است. گیاهان خاص منطقه کویری در کنار درختان منطقه کوهستانی، گیاهان دارویی متنوع و انواع مختلف جانوران، پستانداران، پرندگان و خزندگان در منطقه طبس یافت می شوند.
چشمه مرتضی علی در 30 کیلومتری شرق طبس و در «منطقه نمونه گردشگری روستای خرو» قرار دارد. این مکان شگفت انگیز دارای چشمه های آب گرمی است که از درون زمین می جوشد و بعد در سطح جاری می شود. به دلیل ویژگی های خاص زمین شناسی، این منطقه جزء ژئو سایت جهانی طبس قرار گرفته است. ژئو سایت چشمه مرتضی علی جزئی از میراث طبیعی ایران است که ثبت ملی و جهانی شده است.
همچنین بر باور مردمان طبس است که از قدم حضرت علی این دره شکافته شده و از آن چشمه های جوشان جاری شده اند که با توجه به کویری بودن منطقه مکانی افسانه ای می نماید.
برای رسیدن به این سایت دیدنی، باید از روستای ییلاقی و سرسبز خرو بگذریم. این روستا در دامنه کوه های شتری واقع شده است که به دلیل کوهستانی بودن دارای هوای معتدل تر و میزان بارش بیشتری نسبت به طبس است. از روستا که می گذریم، می توانیم باغات بادام، انگور و زردآلو را ببینیم.
وقتی مسیر روستای خرو را به سمت شرق می رویم، به مجموعه چشمه مرتضی علی می رسیم. حدود 5 کیلومتر پیاده روی و پیمایش در بستر رودخانه در انتظار گردشگران است.به همین دلیل بهتر است از لباس و کفش مناسب برای راه رفتن داخل آب استفاده شود.
مطلب دیدنی: شهر زیرزمینی اویی نوش آباد کاشان
جوشش چشمه های آب گرم و سرد
مسیر دره ای که چشمه مرتضی علی در آن قرار دارد ابتدا بستری رسی دارد، به همین دلیل در اثر فرسایش، دره عرض زیادی دارد. در هنگام قدم زدن در این مسیر، نی زارها و بوته های گز را هم می توانیم ببینیم.
پس از گذشتن از قسمت پهن رودخانه، به نخستین چشمه در این مسیر می رسیم. وقتی به جلو می رویم، حفره هایی را در دل دیواره های رسی می بینیم که به «خانه گبری» معروف هستند. خانه های گبری اقامتگاه گبری ها در زمان های دور بوده اند. البته امروزه به دلیل پایین بودن سطح آب رودخانه، بالا رفتن از دیواره های بلند و دسترسی به آنها دشوار است.
مسیر دره را در حالی که آب خنک چشمه ها و رودخانه به ما نشاط می دهند، به سمت شرق می پیماییم. به تدریج جنس زمین به توده های آهکی تغییر می کند و همچنین به تدریج دره تنگ تر و بر تعداد چشمه ها افزوده می شود. قسمت جالب و هیجان انگیز مسیر چشمه مرتضی علی، بخشی از دره «کال سردر» است که به تنگه شاه عباسی معروف شده است.
مطلب دیدنی: قلعه الموت، دژ مستحکم اسماعیلیان
در اینجا جوشش چشمه آب سرد از یک طرف دره و چشمه آب گرم از طرف دیگر پدیده ای منحصربفرد بوجود می آورد.. جریان چشمه های آب سرد در کنار آب گرم، به دلیل اختلاف غلظت املاح و چگالی با هم بطور کامل ترکیب نمی شوند به گونه ای که یک پای شما در آب سرد و یک پای شما در آب گرم قرار می گیرد. البته گاهی آب چشمه های سرد و گرم گاهی در رودخانه «کال سردر» ترکیب و بصورت ولرم در می آید. وقتی با پای برهنه در چشمه راه می روید احساس بسیار خوشایندی از این تفاوت دما و نیز حضور «دکتر ماهی ها» خواهید داشت. ماهی های کوچک سیاه رنگ که به دکتر ماهی معروفند سلول های مرده پوست را می خورند و بسیار مفیدند.
آب این چشمه ها، دارای املاح و مواد معدنی فراوانی است و به همین دلیل از نظر خواص درمانی مورد توجه است. حداکثر دمای آب این چشمه ها 37 درجه سانتیگراد است و بسته به فصول مختلف سال اندکی اختلاف دارد. اختلاف دمای آب سرد و گرم حداکثر به 10 درجه می رسد.
مطلب دیدنی: برج طغرل شهر ری
قدمت چشمه مرتضی علی طبس
قدمت این چشمه های آب گرم که از دیواره های آهکی «کال سردر» می جوشند، حدود 250 میلیون سال (دوران پرمین) است که تا به امروز همچنان جریان دارند. آب از لابلای شکستگی و منافذ آهکی به سطح می رسد و رسوبات حل شده در آب به تدریج فرم های زیبای تراورتن مثل تراس، گل کلم و ستون ایجاد می کند. همچنین در مسیر این چشمه ها، انواع جلبک ها و گیاهان رشد می کنند و برخی از آنها در زیر کربنات کلسیم مدفون و به فسیل تبدیل می شوند.
حمام مرتضی علی
بزرگترین چشمه از جایی سرچشمه می گیرد که «حمام مرتضی علی» نامیده می شود. گردشگرانی که برای آب تنی و تفریح می آیند معمولا در این حفره آب بازی می کنند. وقتی به سمت بالای این حفره می رویم دره ای زیبا، تنگ و محصور در دیواره های بلند قرار دارد که چشم ها را به خود جذب می کند.
نکته جالب توجه این است که این چشمه ها منشأ آب مورد نیاز شهر طبس و مزارع و باغات آن است که به وسیله یک نهر به این شهر سرازیر می شود.
طاق شاه عباسی
پس از حمام مرتضی علی، طاق شاه عباسی قرار دارد که از دوره صفویه تاکنون پابرجاست. این طاق در میان دو کوه نزدیک به هم از جنس آجر بنا شده است که در قسمت فوقانی از جنس سنگ است.
قدیمی ترین قسمت این بنا طاق عظیمی از جنس آجر است که در قسمت پایین بنا جای گرفته و پایه های آن بر روی صخره های دو طرف محکم شده است و همچنان پس از سالها پابرجاست. بلندی این طاق تقریبا 30 متر است. این طاق که بسیار مقاوم است در قسمت بالایی، بند یا سدی از جنس قلوه سنگ دارد و فرم قوسی آن موجب شده تا در برابر فشار آب تحمل بیشتری داشته باشد.
در کنار طاق سنگ نگاره هایی از بز کوهی مشاهده می شود که باور دارند مردمان قدیم در طلب آب، نعمت، فراوانی و زایندگی آنها را نقش کرده اند. برخی می پندارند که بزها نقش فرشته های نگهبان را در دیواره های این طاق دارند.
جاهای دیدنی طبس
طبس سرزمینی با تاریخ کهن که در قدیم به عنوان «دروازه خراسان» نامیده می شد، چون گوهری در میان بیابان لوت و دشت کویر می درخشد. طبس در سفرنامه جهانگردانان مشهوری چون سون هدین، مارکوپولو و آلفونس گابریل توصیف شده است. ناصرخسرو (شاعر، حکیم و جهانگرد قرن پنجم ه.ق) در سفرنامه خود از امنیت فراوان طبس تعریف می کند، امنیتی که به گفته او «مردم درِ سراهای نبستندی» یعنی مردم در خانه های خود را نمی بستند.
از جمله جاذبه های طبس می توان به ریگ شتران، صحرای زیبای طبس، دره های مشهور کال جنی، کال سردر، کال تفتو که همواره آب در بستر آنها جاری است، چشمه های آب گرم مرتضی علی، معادن قدیمی و جدید، فرم های زمین شناسی جالب و زیبا از جاذبه های طبس هستند.
گردشگری معادن یکی دیگر از جاذبه های طبس است و این منطقه را «پایتخت زغال سنگ ایران و خاورمیانه» می نامند. علاوه بر زغال سنگ معادن سرب و روی هم در طبس وجود دارند.
علاوه بر این، باغ تاریخی گلشن (قدمت 250 ساله)، امامزاده حسین بن موسی کاظم، ارگ قدیمی طبس، سد تاریخی کریت، طاق عظیم و باشکوه شاه عباسی، کاروانسراها، مساجد، آب انبارها و مدارس از جمله میراث فرهنگی باارزش این منطقه هستند.
همچنین پناهگاه حیات وحش نایبندان، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی، رویشگاه آنغوزه شیرین ایران و رویشگاه جنگلی سنو از جمله جاذبه های ارزشمند زیست محیطی طبس هستند.
روستاهای نمونه گردشگری مثل اِزمیغان، خرو، اِصفهک، کُریت، نایبند، پیرحاجات، اسفندیار و غیره با امکانات پذیرایی محلی (اقامتگاه های بوم گردی) همواره شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی هستند.
سوغات طبس
طبس دارای انواع سوغاتی های متنوع است که از جمله آنها می توان به شیرینی های طبس مثل رووَر کرده، نان نخود، نان چایی، باقلوا، قطاب، نان: نون قرص (نان دايره اي شكل و خاص طبس) و انواع مرباها مثل مربای گوجه فرنگی، خرما، بالنگ، پوست پرتغال، پوست پسته، بهار نارنج، نارنجوک و انواع عرقیجات گیاهی کوهی و محلی و سبزیجات معطر را نام برد.
از جمله هنرهای دستی طبس: سینی های مسی با طرح نخل و پلیکان خاص این شهر است، فرش و گلیم دستبافت طبسی در طرح های جوشقان، محرابی، لچک ترنج، گنبدی، دسته گلی، کف ساده، قاب قابی، خشتی، افشان و درختی. همچنین بافته های حصیری که از برگ های نخل ساخته می شود.
سایر سوغات شهر طبس را خرما، صیفي جات، گل نرگس (در فصل پاییز)، پسته، شيره ارزشمند آنغوزه، گیاهان دارویی، انواع مرکبات مثل: ليمو شيرين، نارنج، نارنگ، نارنج، بهار نارنج، زیره سیاه، زعفران، عسل خاص طبس ، خاکشير را میتوان نام برد.
باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.
منابع:
1- سایت رسمی ژئوپارک طبس: https://tabasgeopark.com/
2- سایت رسمی استانداری شهرستان طبس