سردر باغ ملی، جاهای دیدنی تهران

• جاهای دیدنی تهران
• ژوئن 17, 2022

سردر باغ ملی، از بناهای تاریخی و از جاهای دیدنی شهر تهران است که از دوره قاجار به جا مانده است. سردر باغ ملی را سردر میدان مشق نیز می نامند. این بنا در دوران ابتدایی قدرت رضاخان به عنوان طاق نصرت و نماد پیروزی وی محسوب می شد و پس از آن نماد شهر تهران نیز بود. سردر باغ ملی در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (سپه پیشین)، در ضلع شرقی وزارت امور خارجه و در ضلع غربی موزه پست و تلگراف قرار دارد.

با پوپک تراول همراه شوید تا در مورد تاریخچه، معماری، موقعیت، ساعت بازدید و عکس های این سردر زیبا آشنا شوید.

وقتی در خیابان شلوغ و پر هیاهوی امام خمینی قدم می زنیم با سردر باشکوهی مواجه می شویم که به منزله دروازه ورود به تاریخ صد سال گذشته تهران است. با گذشتن از سردر باغ ملی وارد پیاده گذر ملل متحد می شویم که هم وسیع و هم تاریخی است و به یکباره از غوغای مرکز شهر تهران فارغ می شویم.

معرفی سردر باغ ملی

دروازه در دوران قاجار

دروازه اولیه به منظور ورود به میدان مشق در زمان فتحعلی شاه قاجار احداث شد. در دوران ناصرالدین شاه، در این مکان سردری وجود داشت که «سردر ناصری» نامیده می شد. شاه بر بالای آن تمرین نظامی­ها در میدان مشق را، که از مهم ترین مراکز نیروهای نظامی در اواخر دوره قاجار بود، تماشا می­کرد.

تاریخ ساخت بنا در دوران پهلوی اول

اما بنای کنونی در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ شمسی و در دوره سردار سپهی رضاخان ساخته شد. آن زمان، رضاخان هنوز به سلطنت نرسیده و وزیر جنگ بود. روی دیواره‌­ها و اطراف سردر، نقش ­هایی روی کاشی رقم خورده است که رضاخان را در لباس نظامی، تفنگ به دست و یا در حال شلیک توپ نشان می­دهد. در آن زمان میدان مشقِ دوران قاجار به «باغ ملی» که اولین «پارک عمومی شهری» در تهران و ایران بود، تغییر کاربری پیدا کرد و به دستور رضاشاه سردر جدید امروزی ساخته شد.

البته پس از چندی، فضای وسیع «باغ ملی» که در مرکز شهر واقع شده بود، به مکانی برای ساخت بناهای مهم دولتی و اداری تبدیل شد. اداراتی مثل «پست بلدیه»، «ساختمان نفت ایران و انگلیس یا بریتیش پترولیوم» در مجاورت دروازه ساخته شد. این ساخت و سازها، از اهمیت بنا به عنوان «بنای یادمان» و یا «نماد شهری» کاست و نقش بنا به یک «دروازه محصور» تنزل پیدا کرد.

امروزه «سردر باغ ملی» و بقایای «دروازه محمدیه» تنها دروازه های به جای مانده از تهران قدیم محسوب می شوند. بقیه دروازه های تهران همگی در دوران پهلوی تخریب شدند.

سردر باغ ملی کجاست؟

باغ ملی در شمال خیابان امام خمینی و میان دو خیابان سی تیر و یارجانی قرار دارد. ساختمان های موزه پست و تلگراف در شرق و وزارت امور خارجه در غرب این دروازه را در بر گرفته اند.

سبک معماری

سردر باغ ملی دارای طراحی زیبای منحصر بفردی از تلفیق معماری سنتی ایرانی و معماری مدرن است. این بنا به لحاظ سبک معماری نیم نگاهی به «دروازه های کهن تهران» داشته و در عین حال مصادیق «معماری نوکلاسیک روسی و فرانسوی» را نیز در خود می بیند. این اثر به بخشی از «نمادهای تمدن جدید و نوگرایی» در شهر تهران بدل شد و به همراه ابنیه ای چون ساختمان «تلگراف خانه» و «بلدیه»، معرف شکل گیری پایتخت نوگرایی بودند که دیگر خندق و بارو، ابنیه خشت و گلی و کوچه های خاکی تهران قدیم را برنمی تافت.

شکل ظاهری

سر در باغ ملی از یک دروازه بزرگ اصلی هلالی شکل در وسط که مخصوص خودرو و دو دروازه کوچکتر در دو طرف مخصوص افراد پیاده، تشکیل شده است. بر بالای دروازه اصلی اتاقکی وجود دارد که برای نقاره زنی و یا دیده بانی بکار می رفته است. پی، ستون ها و کل دروازه از جنس آجر است. تزیین بنا با آجرچینی زیبا، قاب بندی، سرستون ها و کاشی کاری های هنرمندانه به زیبایی این دروازه تاریخی افزوده است.

ابعاد سردر باغ ملی

تناسب طلایی و تقارنی که در معماری بنا بکار رفته است باعث چشم نوازی آن شده است. عرض سردر حدود 26 متر و ارتفاع آن تا بالاترین نقطه 25 متر است. عرض ستون ها نیز تقریبا 5/2 متر است.

نقوش و نمادها

همانطور که گفته شد رضاخان این سردر را به عنوان یادمان و نماد پیروزی خود در کودتای 1299 ساخت و به همین دلیل ماجرای کودتا و سربازان قزاق در کاشی کاری ها به تصویر درآمده است. در نمای داخلی نیز کاشی کاری های با طرح سربازان، مسلسل و دو فرشته پیروزی وجود دارد.

در نمای خارجی و رو به خیابان امام خمینی، بخشی از حدیث سلسله الذهب، شعری از ندیم الملک در ستایش رضاخان سردار سپه، آیاتی از قرآن، پرچم ایران با نشان شیر و خورشید، توپ و تیربار جنگی و حیواناتی مثل پلنگ و دو شیر که تاج شاهنشاهی را نگه داشته اند به تصویر درآمده است.

درب های عظیم بنا

درب های عظیم و باشکوه سردر باغ ملی، از فلز چدن است که بسیار سنگین و با تکنیک ریخته گری پر نقش و نگار شده است. پرنده افسانه ای «هما» که نشان سعادتمندی و پیروزی است بر روی درب ها حک شده اند. سازنده آنها «محمد علی کرمانی» است که در قورخانه تهران ساخته است.

معماران بنا

بنای سردر نیز توسط «استاد جعفرخان معمار کاشانی»، ستون‌ها توسط «استاد کریم منیژه» و کاشی‌کاری‌های آن نیز توسط «استاد خاک نگار مقدم» انجام شد. سه درب دروازه‌ چدنی ست که توسط «استاد محمدعلی کرمانی» ساخته شد.

اتفاقات و حوادث میدان مشق

در میدان مشق یا باغ ملی، اتفاقات تاریخی زیادی رخ داده است. از جمله «میرزا رضا کرمانی» قاتل ناصرالدین شاه را در این میدان در ملع عام به دار آویختند. نخستین هواپیمایی که در ایران بر زمین نشست در دوران جنگ جهانی اول در همین میدان فرود آمد. این هواپیما را مدتی در میدان مشق نگهداری می کردند و مردم برای دیدن آن به آنجا می رفتند. در هنگام «سال نو» توپ مرواری را در میدان مشق شلیک می کردند.

نخستین بالن در تهران در این میدان به پرواز درآمد. «شیخ فضل الله نوری» را به دلیل مخالفت با نهضت مشروطه در این میدان اعدام کردند.

تغییرات در ساختار سردر باغ ملی

بنای اصلی سردر که در سال 1304 تکمیل شد دارای دو اتاقک نگهبانی در دو طرف دروازه بود. اما شروع ایجاد ساختمان های دولتی در اطراف آن باعث تخریب این دو اتاقک شد. عرض سردر با در نظر گرفتن اتاقک ها 47 متر بود. در حالی که امروزه تنها 26 متر است.

همچنین پس از انقلاب 57، مجسمه رضاشاه که بر بالای دروازه اصلی قرار داشت برچیده شد و برخی نشان ها مثل شیر و خورشید از طرح کاشیها پاک شد.

ساختمان های اطراف سردر باغ ملی

وقتی از «سردر باغ ملی» عبور می کنیم وارد فضای وسیع «پیاده گذر ملل متحد» می شویم که می توانیم ساختمان های تاریخی و موزه های متعددی را ببینیم. موزه پست و تلگراف (اداره پست بلدیه سابق)، و موزه ملک و نیز ساختمان کاخ شهربانی (وزارت امور خارجه امروزی)، دانشگاه هنر (قزاق خانه) و شرکت نفت ایران و انگلیس یا بریتیش پترولیوم (یکی از ادارات وزارت خارجه امروزی) از جمله این بناها هستند.

اما بطور کلی در فضای میدان مشق ساختمان های اداری و دولتی زیادی ساخته شده اند که می توان به کتابخانه ملی، موزه ایران باستان، سازمان ثبت استاد و املاک کشور، بانک پهلوی، باشگاه افسران، عمارت نظمیه و کاخ وزارت امور خارجه را نام برد.

جاهای دیدنی نزدیک باغ ملی

همچنین مجموعه کاخ گلستان، خیابان سی تیر، موزه سفالینه و آبگینه ایران، موزه مردم شناسی ارامنه، آتشکده زرتشتی آدریان، کنیسه حیم، موزه مقدم و پارک شهر هم در فاصله کمی از باغ ملی قرار دارند.

ثبت ملی سردر باغ ملی

در دوم اردیبهشت ۱۳۵۶ سردر باغ ملی تهران که از آثار دوره قاجار است در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

ساعت بازدید

بازدید از سردر باغ ملی و ورود به محوطه آن رایگان و برای عموم آزاد است. اما چون ساختمان های وزارت امور خارجه در این مکان قرار دارند، در روزهای تعطیل رسمی و ساعات شب بازدید از آن میسر نیست.

مسیر دسترسی باغ ملی

خیابان امام خمینی در محدوده طرح ترافیک قرار دارد و استفاده از خودروی شخصی توشیه نمی شود.

دسترسی از طریق مترو سریع تر و آسان تر است. می توانید خط 1 و 2 را سوار شوید و در ایستگاه میدان امام خمینی پیاده شوید. سپس با یک پیاده روی کوتاه به محل باغ ملی می رسید.

همچنین خطوط اتوبوس که از ایستگاه میدان امام خمینی عبور می کنند هم مناسب هستند.

آدرس سردر باغ ملی روی نقشه

مشاهده سردر باغ ملی روی نقشه

باز نشر مطالب سایت پوپک تراول تنها با ذکر نام سایت /https://poopaktravel.com مجاز می باشد.